نخستین سالگرد کشته شدن قاسم سلیمانی
کشته شدن قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران در بغداد در روزهای آغازین سال 2020 میلادی، صحنه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران و منطقه را در ماههای پس از آن تحت تاثیر قرار داد.
استانبول/ خبرگزاری آناتولی
کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران توسط نیروهای آمریکایی در بغداد، پایتخت عراق در سوم ژانویه سال 2020 میلادی اتفاقی کم سابقه در نوع خود در جهان و منطقه بود که تاثیر زیادی بر صحنه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران و منطقه گذاشت.
قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران و ابومهدی المهندس، معاون نیروی حشد شعبی عراق از گروههای نزدیک به تهران، در بامداد جمعه 13 دی 1398 هنگام خروج از فرودگاه بینالمللی بغداد مورد حمله ارتش آمریکا قرار گرفته و کشته شدند. چندین نیروی دیگر عضو حشد شعبی نیز در میان کشته شدگان این حمله بودند.
ساعاتی بعد از این حمله، وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) اعلام کرد که دستور این عملیات را دونالد ترامپ، رئیسجمهور و فرمانده کل قوای این کشور صادر کرده است.
بیشتر مقامات ایران ترور سلیمانی را محکوم و اعلام کردند که از عاملان حمله به وی «انتقام» خواهند گرفت. پس از برگزاری نماز جمعه در برخی از شهرهای ایران تظاهراتهایی در اعتراض به ترور قاسم سلیمانی برگزار شد.
آیتالله خامنهای، رهبر ایران در واکنش به کشته شدن سلیمانی گفت که «انتقام سختی» در انتظار عوامل این عملیات خواهد بود. مجلس این کشور نیز برای نخستین بار پس از انقلاب 1357 با تصویب طرحی سه فوریتی، وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) را به عنوان سازمان «تروریستی» اعلام کرد. بیشتر دولتهای اروپایی با ابراز نگرانی از افزایش تنش میان ایران و آمریکا، دو کشور را به خویشتنداری و خودداری از افزایش تنش دعوت کردند.
اجساد سلیمانی، المهندس و دیگر کشتهشدگان این عملیات پس از تشییع در بغداد و کاظمین عراق در 15 دی به ایران انتقال یافت. در ایران نیز اجساد در شهرهای اهواز، مشهد، تهران، قم و کرمان تشییع شد. بر اثر ازدحام در مراسم تشییع فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران در شهر کرمان در 17 دی ماه، 56 نفر جان خود را از دست دادند و 213 نفر نیز زخمی شدند. جسد قاسم سلیمانی بالاخره در 18 دی ماه به خاک سپرده شد.
ایران 15 دی (5 ژانویه) طی بیانیهای اعلام کرد که با اجرای گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات خود نسبت به برجام، دیگر به هیچ محدودیتی در ظرفیت و درصد غنی سازی پایبند نخواهد بود.
در ماههای بعد مقامات ایران چندین بار اعلام کردند که در رابطه با ترور قاسم سلیمانی از آمریکا به مجامع بین المللی شکایت خواهند کرد. طی یک سالی که از کشته شدن فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران میگذرد اخبار ضد و نقیضی از اقدامات حقوقی دولت ایران در این رابطه منتشر شده است. برخی گروهها، مسئولین و شخصیتهای این کشور چندین بار وزارت امور خارجه را به کمککاری در این رابطه متهم کردهاند.
غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضائیه ایران 20 خرداد 1399 اعلام کرد شخصی به نام «سید محمود موسوی مجد»، اطلاعات مربوط به محل استقرار و تردد قاسم سلیمانی را در اختیار سرویسهای جاسوسی خارجی قرار داده و به همین اتهام به اعدام محکوم شدهاست. اگر چه ساعاتی بعد، خبرگزاری قوه قضاییه (میزان)، اعلام کرد پرونده موسوی مجد ارتباطی با عملیات کشته شدن سلیمانی در عراق نداشته است.
سپاه پاسداران ایران در بامداد 18 دی اعلام کرد که پایگاه هوایی عین الاسد عراق را با دهها موشک مورد هدف قرار داده است. مقامات ایرانی در ساعات اولیه مدعی کشته شدن حداقل 80 نظامی آمریکایی در این حمله شدند. اما مقامات آمریکا تلفات جانی نظامیان خود در این حمله را تکذیب کردند. پنتاگون از هدف قرار گرفتن پایگاه هوایی عین الاسد و یک پایگاه نظامی در اربیل با 12 موشک خبر داد.
در روزهای بعد، بیشتر رسانهها و مقامات ایرانی نیز عدم تلفات انسانی ارتش آمریکا در حمله موشکی سپاه را پذیرفتند. همچنین برخی منابع اعلام کردند که آمریکا و ائتلاف مبارزه با داعش پیشتر از زمان حمله موشکی ایران باخبر بوده است.
همزمان با حمله موشکی ایران به پایگاه عین الاسد در عراق، هواپیمای «بوئینگ 737» خطوط هوایی اوکراین دقایقی پس از برخاستن از فرودگاه بین المللی امام خمینی تهران سقوط کرد و تمامی 176 مسافر و خدمه پرواز جان باختند. حکومت و تمام مقامات ایرانی تا چند روز پس از این سانحه، اخبار مرتبط با هدف قرار گرفتن اشتباهی این هواپیما از سوی موشکهای خودی را به شدت تکذیب کردند.
ایران بلافاصله علت سقوط هواپیمای مسافربری خطوط هوایی اوکراین را نقص فنی اعلام کرد اما برخی کارشناسان و رسانههای بین المللی از قول منابع اطلاعاتی و نظامی علت سقوط این هواپیما را برخورد موشک اعلام کردند. بالاخره پس از چند روز تکذیب، ستاد کل نیروهای مسلح ایران در 11 ژانویه (21 دی) علت حادثه را «خطای انسانی» و اصابت دو موشک شلیک شده از سامانه دفاع هوایی تور روسی مستقر در تهران اعلام کرد.
ایران تا چند ماه پس از این سانحه از تحویل جعبه سیاه هواپیمای مسافربری اوکراین به کشورهای دیگر درگیر در روند تحقیقات خودداری کرد. اما با افزایش فشارها، محسن بهاروند، معاون حقوقی وزارت امور خارجه ایران 28 تیرماه 1399 از ارسال جعبه سیاه هواپیما به فرانسه خبر داد.
غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضائیه ایران 24 دی درباره عوامل شلیک به این هواپیما گفت که افرادی در ارتباط با این حادثه بازداشت شدهاند و رسیدگی مراحل اولیه کار را طی میکند. اگرچه ماههای بعد اخبار ضد و نقیضی از روند قضایی این پرونده و عوامل دخیل در آن منتشر شد.
نیروهای امنیتی ایران همچنین فیلمبردار صحنه اصابت موشک پدافند هوایی این کشور به هواپیمای اوکراینی را دستگیر کردند.
سعید خطیبزاده، سخنگوی وزرات امور خارجه ایران 10 مرداد اعلام کرد که پیشنویس نهایی گزارش ایران از این حادثه به کشورهای ذیربط ارسال شده است. وی همچنین گفت که طبق قوانین بینالمللی کشورهای دیگر دوماه فرصت دارند پیشنویس ارایه شده از سوی ایران را بررسی کرده و نظرات خود را در رابطه مطرح کنند.
وزارت امنیت ترابری و وزارت امور خارجه کانادا چند روز پس از سخنان خطیبزاده، در بیانیهای این گزارش را "گزینششده" و "ناقص" خواند. ایران طی ماههای اخیر نیز همواره از سوی مقامات کشورهای ذیربط برای پذیرش کامل مسئولیت حادثه و مجازات عوامل سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراین تحت فشار بوده است.
لعیا جنیدی، معاونت حقوقی نهاد ریاست جمهوری ایران چهارشنبه 30 دسامبر (10 دی)، اعلام کرد که هیات دولت این کشور اختصاص مبلغ 150 هزار دلار یا معادل یورو آن به خانوادهها و بازماندگان هر یک از جان باختگان سقوط هواپیمای اوکراینی در اسرع وقت و پرداخت آن را تصویب کرده است.
محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی ایران نیز همان روز در جمع خبرنگاران گفت: «جمع بندی سانحه هواپیمای اوکراینی تمام شده و در اختیار ذی نفعان قرار گرفته است. گزارش آن به زودی در سامانه هواپیمایی کشوری برای همه مردم قابل رویت خواهد بود.»
یک روز پیش از آن دمیترو کولبا، وزیر امور خارجه اوکراین در مصاحبه با روزنامه «Den» گفته بود که کشورش "اجازه فرار ایران از عدالت را نخواهد داد".
به دلیل تعلل ایران در انتشار برخی مستندات موجود درباره سرنگونی هواپیمای مسافربری خطوط هوایی اوکراین و عدم مجازات عوامل این حادثه، فشارها بر تهران طی ماههای اخیر افزایش یافته است. حتی برخی مقامات کانادایی از تلاش برای اقامه دعوا علیه ایران در دادگاههای بینالمللی خبر دادهاند.
خبرگزاري آناتولي اخبار خود از طريق سامانه مدیریت خبر (HAS) براي مشترکین رسانهای ارسال و فقط بخشي از آنها را خلاصه و در وبسايت خود منتشر ميكند. بنابراين براي دريافت اخبار كامل ما، لطفا تماس گرفته و مشترك شويد!