استانبول/ سید محمد هادی موسوی/ خبرگزاری آناتولی

اظهارات سرگئی لاووروف، وزیر امور خارجه روسیه درباره لزوم کسب تضمین کتبی از آمریکا نسبت به حفظ حقوق اقتصادی مسکو در ایران پس از برجام واکنش‌های متعددی را در پی داشته به گونه‌ای که برخی آن را کارشکنی روسیه در مسیر احیای برجام عنوان کردند.

سرگئی لاووروف، وزیر امور خارجه روسیه روز جمعه در یک نشست مطبوعاتی اظهار داشت: "از همتایان آمریکایی خواستیم ضمانت کتبی بدهند که تحریم‌ها هرگز بر حق ما در همکاری آزادانه و تمام و کمال در زمینه‌های تجاری، اقتصادی، سرمایه گذاری و فناوری نظامی اثر گذار نخواهد بود"

این اظهار نظر، در فضای سیاسی ایران بسیار مورد توجه قرار گرفت و برخی آن را کارشکنی روسیه در مسیر احیای برجام خواندند. حتی برخی رسانه ها از قول یکی از مقامات دیپلماتیک ایران، این اظهارات را «غیرسازنده» قلمداد کرد. اما این درخواست تضمین، سنگ اندازی است؟

روسیه، روابط اقتصادی و هسته‌­ای گسترده‌ای با ایران دارد. در حال حاضر بهره برداری، تامین سوخت، بازگشت پسماند نیروگاه اتمی بوشهر بر عهده این کشور است. از این رو مراودات فنی، اقتصادی و هسته‌­ای گسترده‌­ای با ایران دارد که تحریمهای جدید آمریکا علیه این کشور، می‌تواند این موضوع را تحت الشعاع قرار دهد.

همچنین براساس برجام، این کشور همکاری فنی گسترده‌ای در حوزه تحقیقات هسته‌ای و فیزیک و طرح تولید ایزوتوپ‌های پایدار دارند که تحریمها، می تواند در این زمینه نیز مشکل ساز شود. تغییر کاربری فردو از سایت غنی سازی به مرکز تحقیقات، بخشی از برجام است لذا احیای برجام بدون رفع مشکلات احتمالی در این زمینه، مشکلاتی در زمینه اجرای برجام ایجاد خواهد کرد.

همچنین درصورت احیای برجام، ایران می‌بایست به تعهدات هسته‌ای مصرح در قطعنامه 2231 سازمان ملل متحد بازگردد.

براین اساس، ذخایر هسته‌ای ایران باید کاهش یابد. کاهش میزان اورانیوم غنی شده 3.5 درصد به 300 کیلو، تبدیل یا خروج اورانیوم 20 و 60 درصد از کشور از جمله مواردی است که احتمالا روسیه باید پس از احیای برجام در خصوص آنها، نقش محوری داشته باشد. همچنانکه در زمان احیای برجام، این کشور، اورانیوم مازاد ایران را خریداری کرد و در قبال آن کیک زرد به ایران تحویل داد. در چنین شرایطی تحریمهای بانکی، تجاری و حمل نقل روسیه توسط آمریکا می‌تواند در زمینه انتقال مواد هسته‌ای ایران و احیای برجام مشکل ساز باشد.

از این رو بخشی از نگرانی روسیه، می‌تواند نگرانی ایران نیز باشد چرا که تحریم روسیه در روند اجرای برجام نیز خلل ایجاد می‌کند.

از طرف دیگر، پس از برجام، کشور روسیه قراردادها و تفاهم نامه‌های زیادی با ایران امضا کرد که به دلیل خروج آمریکا از برجام این قراردادها، متوقف شد. حال با بازگشت آمریکا به برجام، باید تکلیف این قراردادها و منافع روسیه مشخص شود. در حقیقت روسیه نگران سهم خود از بازار ایران پس از احیای برجام است چراکه در زمان انعقاد این قراردادها، ریسکی به نام تحریم روسیه وجود نداشت و اکنون این ریسک بر شرکتهای طرف قرارداد افزوده شده است.

مضاف بر این، روسیه احتمال میدهد دوره تحریم این کشور، طولانی مدت باشد لذا از تمام ابزار و امکانات خود به منظور کاهش فشار تحریم بهره ببرد. منافع اقتصادی ناشی از تجارت نفت و اسلحه با ایران که پس از احیای برجام مجاز می‌شود، می‌تواند یکی بخشی از فشار تحریم روسیه را کاهش دهد. به عنوان مثال تهاتر نفت با کالا، سواپ نفت روسیه از طریق ایران، واردات کالاهای کشاورزی از ایران و غیره می‌تواند موارد به این کشور کمک کند.

حال باید دید، آمریکا به چه میزان به این درخواست روسیه، اهمیت می‌دهد و تحریم روسیه، چقدر در اجرای برجام موثر است.