تاثیر انتخابات عراق بر سیاست ایران و متحدانش
نتایج غیرمنتظره انتخابات عراق و پیروزی منتقدان حکومت ایران در آن، تصمیمگیران تهران را دچار شگفتی و سردرگمی نسبت به سیاست آینده خود در قبال بغداد کرده است.
استانبول/تحلیلی/ خبرگزاری آناتولی
انتخابات زودهنگام پارلمانی در عراق با نتایج بیسابقه از لحاظ درصد مشارکت و میزان آرای احزاب و ائتلافهای مختلف، بهویژه کاهش شدید اقبال شهروندان این کشور نسبت به متحدان حکومت جمهوری اسلامی ایران؛ مانند حشدالشعبی و نوری المالکی و غیره از سویی و منتقدان سیاستهای تهران از قبیل مقتدی صدر از سوی دیگر همراه بود.
واکنش رسانههای حکومت ایران و حامیان عراقی آنها به نتایج این انتخابات هنوز ادامه دارد و شبهنظامیان حشدالشعبی در شهرهایی مانند بصره، بغداد و غیره به اعتراض خیابانی پرداختهاند. این گروه معتقد به وقوع تقلب در این انتخابات است و تهدید کرده که نتایج رایگیری را نخواهند پذیرفت.
در این زمینه، دکتر صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در تلگرام خود نوشته است: «مردمِ عراق در جریان انتخابات، «نه» بزرگی به طرفداران نظام جمهوری اسلامی گفتند؛ همان «نه» که مردم لبنان در اعتراضات خیابانی سال قبل گفته بودند. اگر در سوریه، هم امکان انتخابات آزاد وجود میداشت، اکثریت بالایی از مردم آن کشور هم همان «نه» را به نظامِ مورد حمایت ایران در کشورشان اعلام میکردند. حیرتانگیزاست که مسئولین ما این همه مخالفت و سرخوردگی را میبینند، اما همچنان به همان سیاستهایی که این نارضایتیها را به وجود آورده است با فخر و غرور و در عین حال لجاجتی باورنکردنی ادامه میدهند».
همانند زیباکلام، برخی دیگر از کارشناسان و رسانههای ایرانی نیز معتقدند دولت عراق با محوریت افرادی مانند الکاظمی و صدر بیش از این مایل نیست بهعنوان بازوی سیاسی و نظامی ایران در منطقه عمل کند، بلکه خواهان سیاستی ناسیونالیستی بهجای ایدئولوژی و محور مقاومت است. در همین راستا، روزنامه «سازندگی» که همواره بر لزوم حمایت از گروههای نیابتی ایران در منطقه تاکید میکند چنین نگرانی خود را ابراز داشته است: عراق پس از انتخابات به کدام سو میرود؛ احیای ناسیونالیسم عراقی زیر عبای مقتدی!
از این واضحتر؛ سایت مشهور دیپلماسی ایرانی، متعلق به صادق خرازی، معاون پیشین وزارات امور خارجه و سفیر اسبق ایران در سازمان ملل طی مطلبی با عنوان «در فضای خزنده ضد ایرانی؛ آیا عراق، آذربایجانی دیگر میشود؟» نوشته است: «نفوذ ایران در عراق روندی نزولی پیدا کرده و درحالی که در سه دور نخست انتخابات، انتخاب نخستوزیران و اعضای کابینه بدون نظر موافق تهران امکانپذیر نبود، اما تحولات پس از انتخابات 2018 و همچنین انتخاب مصطفی الکاظمی برخلاف میل ایران، گویای کاهش قابل توجه قدرت تاثیرگذاری در همسایه عراقی بود که نتایج انتخابات اخیر نیز نشان از شدت یافتن این روند و گویای سنگینترشدن وزنه جریانهای اسلامگرای شیعی با گرایش ناسیونالیستی عربی است».
- پارادوکس ایران در واکنشی به نتایج این انتخابات
دکتر احمد زیدآبادی، کارشناس مسائل خاورمیانه در اینباره با اشاره به اینکه «انتخابات پارلمانی عراق نوع مناسبات تهران-بغداد را دگرگون خواهد کرد» گفته است: اگر جمهوری اسلامی از ادعای تقلب در این انتخابات حمایت نکند و نیروهای حشدالشعبی را به پذیرش نتیجه انتخابات فراخواند، در آن صورت احتمال خلع سلاح این گروهها توسط دولت آینده عراق بسیار افزایش خواهد یافت. جمهوری اسلامی اما اگر بر ادعای تقلب در این انتخابات عراق صحه بگذارد، درگیر منازعه داخلی عراق و رویارویی عریان با احزاب غالب در پارلمان این کشور میشود که از هر جهت برایش خسارتبار است.
در این زمینه، پروفسور داوود هرمیداس باوند، دیپلمات سابق وزارت امور خارجه و از کارکنان پیشین دفتر ایران در سازمان ملل متحد در گفتوگو با خبرگزاری آناتولی نیز اظهار داشت: نتایج این انتخابات بر سیاست ایران در عراق تاثیر خواهد گذاشت، اما نکته بارز این است که ایرانیها همچنان دنبال «حفظ نفوذ» و «قدرت تاثیرگذاری» در عراق خواهند بود. بههرحال جمهوریاسلامی «نفوذ در منطقه» را یکی از اولویتهای اصلی خود ترسیم کرده است و برای تحقق این امر تا حالا به استقبال هر هزینهای رفته و از این به بعد هم خواهد رفت.
هرمیداس باوند افزود: عراق در هر شرایطی و با قدرتگیریِ هر جریانی، برای جمهوری اسلامی ایران همسایهای مهم و استراتژیک است. حتی حالا هم که قدرت در بغداد جابهجا شده است، هیچ تغییری در نگاه ایران به عراق بهوجود نخواهد آمد. با این توضیح که حال باید خود را آماده تعامل با گروهی کنند که با رای مردم اکثریت پارلمان را در اختیار خود میبیند.
او همچنین خاطرنشان کرد: ایرانیها با توجه به حاشیهنشینی گروههای مورد حمایتشان در عراق، باید سازوکار و تدبیری جدیدی در این کشور بیاندیشند. جمهوریاسلامی میداند عراق برای آمریکا مهم است و دولت بایدن تلاشهای لازم را برای توافق با جریان پیروز در انتخابات انجام خواهد داد. به همین دلیل، ایرانیها باید از پافشاری بر مطالبات خود پرهیز کند و با مذاکره و دیپلماسی برنامههایش را برای رسیدن به سرانجام مثبت پیش ببرد. بنابراین تعامل و تسامح با جریان صدر امری لازم است تا دست ایران از عراق کوتاه نشود. بهویژه اینکه ایران نسبت به سالهای گذشته موانع بیشتری را پیش روی خود میبیند و تحتتاثیر تحریمها بطور جدی در تنگنای اقتصادی قرار دارد که این عامل «نفوذ در منطقه» را برای جمهوری اسلامی دشوار کرده است.
- تاثیر این انتخابات بر سرنوشت گروههای مورد حمایت ایران در عراق
این دیپلمات باسابقه در این زمینه نیز گفت: شکست حشدالشعبی و ائتلاف الفتح در انتخابات عراق فضای سیاسی و مدیریتی این کشور را تحتتاثیر قرار خواهد داد. این انتخابات نشان داد که سیاستهای حشدالشعبی و ائتلاف الفتح با اقبال افکارعمومی عراق مواجه نشده است. آنها اکنون در دوراهی «ادامه فعالیت نظامی» یا «اتکا به تحرکات سیاسی» قرار دارند. بازندگان این انتخابات اگر خواهان گذر از این حالت نهچندان مطلوب و بازگشت به «دوران تاثیرگذاری» هستند، چارهای جز این ندارند که ساختار جریانی خود را بازیابی کنند و با تمرکز روی فعالیت سیاسی و با اعمال تغییرات لازم خودشان را آماده کنند تا شاید بازگشتی دوباره به قدرت داشته باشند. کنشگری سیاسی برای اینکه به سرانجام برسد، به راهکارهای علمی و عملی نیاز دارد و با اقدامات مسلحانه توفیقی کسب نخواهد شد.