استانبول/خبرگزاری آناتولی

رجب طیب اردوغان، ولادیمیر پوتین و سیدابراهیم رئیسی، رؤسای جمهور ترکیه، روسیه و ایران دیروز سه شنبه 19 ژوئیه 2022 به‌عنوان سه کشور ضامن روند آستانه برای حل بحران سوریه پس از مدت‌ها (بیش از دو سال) در تهران نشستی سه‌جانبه برگزار کردند.

این هفتمین نشست سه‌جانبه آنها در چارچوب روند آستانه بود. نخستین نشست 23 ژانویه 2017 برگزار شد. اهمیت نشست دیروز در این بود که از آخرین (ششمین) دور این روند که به دلیل پاندمی کرونا به‌صورت مجازی برگزار شد، دو سال و ده روز می‌گذشت.

سران سه کشور مذکور در پایان نشست دیروز طی بیانیه مشترکی خواستار مشارکت جدی جامعه بین‌­المللی در برقراری ثبات در سوریه و زمینه‌سازی برای بازگشت پناهجویان و آوارگان از طریق بازسازی زیرساخت­‌های اساسی به‌ویژه آب، برق، بهداشت، درمان، آموزش، مدارس، بیمارستان­‌ها و مین­‌زدایی از اراضی شدند.

آنها همچنین بار دیگر بر عزم خود مبنی بر تداوم مبارزه و رفع خطر تمام گروه‌های تروریستی، محافظت از غیرنظامیان و زیرساخت‌­های غیرنظامی طبق قوانین بشردوستانه و لزوم حفظ آرامش در ادلب از طریق اجرای کامل تمامی توافق‌هایی که پیشتر درباره این منطقه حاصل شده بود، تاکید کردند.

تاکید مجدد تهران و مسکو بر لزوم رفع نگرانی امنیتی آنکارا نسبت به فعالیت گسترده گروه‌های تروریستی در آن‌سوی مرزهای جنوبی ترکیه و شرق فرات را می‌توان از دیگر دستاوردهای سفر رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان به ایران قلمداد کرد.

دیگر اهمیت رویداد تهران، دیدارهای اردوغان و پوتین با رهبر و رئیس‌‌جمهور ایران بود، چون تهران طی چند وقت اخیر تلاش کرده است با انجام سفرهای خارجی و میزبانی از سران کشورها تا حدودی از حجم فشارهای بین‌المللی اقتصادی و سیاسی علیه خود را بکاهد.

دیدار هیات‌های بلندپایه ترکیه و ایران نیز پس از سردی و اختلافی که طی چند وقت وقت بر روابط دو کشور حاکم شده بود، بر اهمیت این سفر افزود. طرفین در این دیدار بر هدف‌گذاری 30 میلیارد دلاری مبادلات تجاری، همکاری در زمینه‌های ساخت پارک‌های علم و فناوری، محیط زیست، استرداد مجرمان، رفع معضل ریزگردها، انرژی، مراودات بانکی و سرمایه‌گذاری تمدید قرارداد گازی برای 25 سال آینده تاکید و توافق کردند.

ترکیه را می‌توان مهم‌ترین منفذ ایران و روسیه برای رهایی از تحریم‌های اقتصادی و صادرات انرژی دانست. بی‌دلیل نیست که سایت مشهور «دیپلماسی ایرانی» دو روز پیش از نشست تهران طی مقاله‌ای نوشت: بیشتر خطوط لوله از کشورهای تولیدکننده انرژی در شرق به کشورهای مصرف‌کننده انرژی در غرب از خاک ترکیه عبور می‌کند. ترکیه در آینده نزدیک به یک قطب بزرگ انرژی برای اروپا تبدیل خواهد شد.

همزمانی تقریبی رویداد تهران با اجلاس ریاض که با حضور جو بایدن و متحدان خاورمیانه‌ای آمریکا برگزار و در راستای افزایش فشارهای بین‌المللی علیه ایران تعبیر شد، را نیز نباید نادیده گرفت. ترکیه همواره در کشمکش‌های بین‌المللی نقش میانجی و توازن‌بخش را ایفا کرده است. حضور اردوغان در تهران می‌تواند موجب کاهش تنش در منطقه، رفع اختلاف ایران با همسایگان غربی و عربی‌‌اش شود.

بدون تردید بحران اوکراین نیز بخشی از گفتگوهای تهران بوده است. علی‌اکبر فرازی، سفیر اسبق ایران در مجارستان و قبرس امروز در مصاحبه با روزنامه «شرق» گفته است: تداوم و تشدید جنگ اوکراین سبب شده است عملا توان روسیه برای پاسخ‌گویی به تحرکات ناتو با هدف حضور در کنار مرزهای این کشور به‌واسطه عضویت سوئد و فنلاند به‌شدت کاهش پیدا کند. پوتین سعی دارد ذیل دیدار دوجانبه‌اش با اردوغان در تهران از نفوذ آنکارا در ناتو برای مدیریت و نوعی تعدیل تحرکات ناتو با هدف ناامن‌سازی مرزهای روسیه استفاده کند؛ در نتیجه این امکان وجود دارد که کرملین مجبور به امتیازدهی در برابر آنکارا پیرامون سوریه، قفقاز جنوبی و... شود.

از سوی دیگر، هفتمین نشست شورای همکاری‌های سطح عالی ترکیه و ایران نیز دیروز با حضور رجب طیب اردوغان و ابراهیم رئیسی، روسای جمهور دو کشور در تهران برگزار و هشت سند همکاری میان ایران و ترکیه به امضا رسید.

سند یادداشت تفاهم در زمینه‌های دیپلماتیک، برنامه اقدام همکاری در زمینه ورزش و جوانان، یادداشت تفاهم همکاری بین سازمان صدا و سیمای ایران و TRT ترکیه، سند همکاری بنگاه‌های کوچک و متوسط، یادداشت تفاهم همکاری بین مرکز ملی اندازه‌شناسی ایران و شورای تحقیقات علمی و فنی موسسه اندازه‌شناسی ترکیه از جمله اسناد امضا شده در نشست دیروز میان ایران و ترکیه بودند.