استانبول/ خلیل سلحشور/ خبرگزاری آناتولی

برخلاف سال‌های گذشته، مردم افغانستان امسال نوروز را جشن نخواهند گرفت. هرچند دولت طالبان لغو تعطیلی نوروز را به طور رسمی اعلام نکرده ولی به طور شفاهی به ادارات مختلف ابلاغ کرده است. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد بسیاری از مردم به‌ علت مشکلات اقتصادی نمی‌توانند این روز را همانند سال‌های گذشته جشن بگیرند.

در حالی که روز نخست سال جدید هجری شمسی «نوروز» یکی از بزرگترین جشن‌های باستانی در افغانستان است و مردم این کشور با گرامیداشت و استقبال این روز، آن را از ارزش‌های ملی و فرهنگی و آغاز فصل طراوت و زندگی مجدد طبیعت می‌دانند اما ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان به رسانه‌ها گفت: «دولت مانع برگزاری مراسم نوروز از سوی مردم نمی‌شود اما رسما از نوروز تجلیل نخواهد کرد و هر مراسمی را که در اسلام نیست، ما تجلیل نمی‌کنیم»

همچنین محمد یونس صدیقی، سخنگوی وزارت کار و امور اجتماعی دولت طالبان نیز اعلام کرد: امروز دوشنبه که قرار بود نوروز برگزار شود، تعطیل رسمی نخواهد بود.

عبدالاحد عماد، رئیس انتشارات وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان نیز اعلام کرد: این تعطیلات مطابق با قوانین اسلامی نیست، اما جشن‌های خصوصی توسط غیرنظامیان مجاز خواهد بود. ما به طور رسمی نوروز را جشن نمی‌گیریم. اگر مردم می‌خواهند کاری انجام دهند، ما مانع آن‌ها نمی‌شویم».

این در حالی است که تا پیش از فروپاشی دولت جمهوری و شکل‌گیری دولت طالبان در 15 اوت 2021، عید نوروز در افغانستان تعطیل رسمی بود و مردم این کشور برای رهایی از زمستان سرد و خشک و تجلیل از نوروز و سال نو هجری شمسی از روزها قبل آماده این جشن می‌شدند.

این روز که در افغانستان به عنوان روز دهقان نیز معروف است، جشن گل سرخ در بلخ، گل نارنج در ننگرهار، گل بادام در دایکندی، گل انگور در هرات، گل زرد در کاپیسا، گل انار در قندهار، گل ارغوان در ولایت پروان و سفرهای نوروزی از جمله برجسته‌ترین و با شکوه‌ترین آیین‌های نوروز در افغانستان به شمار می‌رود.

در همین راستا، حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین افغانستان در پیامی فرارسیدن نوروز «جشن عنعنوی» را تبریک گفته و اعلام کرد: «با آغاز سال نو درهای مکاتب در سراسر کشور نیز گشوده می‌شوند، از والدین گرامی می‌خواهم تا دختران و پسران شان را به مدارس بفرستند تا فرزندان ما از راه کسب علم و دانش آیندهٔ بهتری را برای خود و کشور عزیز ما رقم بزنند».

عبدالله عبدالله، رئيس سابق شورای عالی مصالحه ملی افغانستان نیز نوروز را یکی از جشن‌های باستانی ریشه در عُمق تاریخ و فرهنگ دیرینه‌ مشترک خوانده و تاکید کرد: «اجداد و مردم ما این جشن باستانی و کهن را از قرن‌ها به این‌سو تجلیل می‌کنند و سال نو خود را با شادی و استقبال از بهار و زنده‌شدن طبیعت آغاز می‌کنند. افغانستان و مردم ما سال دشواری را پشت سر گذاشتند و درحالی وارد سال جدید هجری خورشیدی می‌شویم که میلیون‌ها تن از هموطنان ما از فقر، گرسنگی، بی‌جایی و آوارگی رنج می‌برند. از جامعه‌ جهانی توقع می‌رود که با درک وضعیت دشوار بشری در افغانستان، به ‌کمک‌های خود به مردم افغانستان ادامه دهند».

‏با این حال پرچم‌های رنگارنگ در سرتاسر خیابان‌ها در بخش‌هایی از کابل نصب شده و اما برگزارکنندگان در پایتخت و شهر شمالی مزار شریف گفتند که برای مراسم سنتی برافراشتن «جهنده بالا» منتظر دستور از سوی طالبان هستند. گفتنی است پیش از سلطه طالبان بر افغانستان جشن عید نوروز و تجلیل از آیین «جهنده بالا» در افغانستان در اولین روز بهار و راس ساعت 9 صبح در صحن غربی زیارتگاه «سخی» در شهر مزار شریف آغاز می‌شد.

- سنت‌های نوروزی میان مردم افغانستان

مراسم با شکوهی در زیارتگاه‌های حضرت علی (رض) در شهر مزار شریف استان بلخ و همچنین در کابل برگزار و صدها هزار نفر از مناطق مختلف این کشور به این شهرها سفر می‌کنند. در این مراسم، علمی که منسوب به حضرت علی (رض) است در صبح آن روز برافراشته شده و نوروز رسما آغاز می‌شود. زنان افغان در آستانه‌ نوروز با شستن فرش‌ها و گردگیری خانه‌ خود تلاش می‌کنند تا پاکیزگی و نشاط را در آستانه بهار در خانه به وجود آورند.

تزئین و رنگ خانه برای استقبال از بهار از دیگر رسوم افغان‌ها در روزهای آخر زمستان است و مردها در افغانستان تلاش می‌کنند تا در آستانه نوروز وسایل خانه خود را نو کنند. غذاهای ویژه برای روزهای نوروز معمولا غذای سبزی چلو در شب سال نو هجری شمسی تهیه می‌شود، نانوایی‌ها نیز در این روزها نوعی کلچه می‌پزنند که به آن کلچه نوروزی می‌گویند و فقط در نوروز پخته می‌شود.

همچنین زنان افغان از آغاز شب نوروز تا سپیده دم اولین روز بهار به صورت دسته جمعی و با خواندن اشعار قدیمی شروع به پختن سمنو که از رسوم قدیمی نوروز در افغانستان است، می‌کنند. شب نوروز، بانوان افغان تا نیمه‌های شب در کنار آتشی که روی آن دیگ بزرگ سمنو قرار دارد، می‌نشینند و تا آماده شدن کامل سمنو قصه‌گویی و شادمانی می‌کنند.

هفت میوه نیز ترکیبی از هفت نوع میوه خشک بادام، گردو، پسته، کشمش، زردآلو، سنجد و قیسی از دیگر رسم‌های ویژه نوروز در افغانستان که مردم چند روز قبل از عید نوروز تهیه و از میهمانان پذیرائی و استقبال می‌کنند. شیرینی و شکلات نیز جایگاه خود را دارند.

آتش افروختن، بلاگردانی یا کوزه شکستن، اسپند دود کردن، به دشت و صحرا رفتن، تخم مرغ جنگی، آش مراد پختن و قاشق زنی دختران،‌ گره زدن سبزه توسط دختران، عیدی گرفتن کودکان، در آب افکندن سبزه ها، پختن ماهی و جلب نیز از رسوم برخی اقوام در افغانستان است که در برخی از استان‌ها با سنت‌های جداگانه نیز همراه است.