Okyanus akıntılarıyla harekete geçerek 2020'de Weddell Denizi'nin batı kısmına ilerleyen, son bir senedir de kapıldığı girdap sonucu bilim insanlarının odağında olan A23a buz dağı parçalanmaya başladı.

İngiliz Antarktika Araştırmaları Enstitüsü (BAS) Kutup Okyanusları Bölümü Bilim Lideri Yardımcısı Dr. Andrew Meijers, AA muhabirine, A23a'nın parçalanma süreci ve sonrasına ilişkin değerlendirmede bulundu.

Buz dağının hızlı bir şekilde parçalara ayrıldığını ve bu parçaların ABD Ulusal Buz Merkezi tarafından kayda alındığını belirten Meijers, kopan parçalar sonrası A23a'nın Londra'nın büyüklüğüne yaklaşık şekilde 1700 kilometrekare boyutuna geldiğini söyledi.

Meijers, A23a'nın parçalanmasıyla dünyanın en büyük buzulunun artık D15A olduğunu dile getirerek, "A23a, dünyanın en büyük buzulu ünvanını kaybetti. Çünkü yaklaşık 3 bin kilometrekare büyüklüğündeki D15a, A23a'nın neredeyse 2 katı. D15a, Antarktika kıyısında Avustralya'ya ait Davis Üssü yakınlarında büyük ölçüde hareketsiz durumda bulunuyor." dedi.

A23a'nın dünyanın en büyük ikinci buz dağı olduğunu ifade eden Meijers, "Öte yandan, parçalanmasının giderek hızlanmasını bekliyorum. Weddell Denizi'nin batı kısmına doğru ilerlemeye başladığından beri erimesi hızlanarak artıyordu. Şimdiyse donma derecesinin üzerindeki sularda. Buna ek olarak, kuzeye doğru ilerlemesi ve güney yarım kürede baharın gelmesi, buz dağının hızla daha küçük parçalara ayrılarak artık takip edilemeyecek kadar ufalması ihtimalini güçlendiriyor." diye konuştu.

Meijers, tüm bu süreçlerin buz dağlarının doğasına uygun şekilde ilerlediğini belirterek, binlerce yıl boyunca biriken karların zamanla sıkışarak buz tabakası haline geldiğini ve sonrasında okyanusa karışarak buz sahanlıkları oluşturduğunu anlattı.

Bu buz kütlelerinin erime ve gelgit gibi birçok sebepten kırılabileceğini belirten Meijers, "Çoğunlukla ön kısımlarından küçük parçalar kopsa da bazen A23a'nın ana parçası A23 gibi dev buz dağları da oluşabilir." ifadesini kullandı.

Meijers, iklim değişikliğinin mega buz dağlarının oluşmasındaki etkisini, bu gibi buz dağlarının sık gerçekleşmemesi sebebiyle istatistiksel olarak ölçmenin henüz mümkün olmadığını dile getirerek, "Ancak biliyoruz ki buz sahanlıkları 1997'den bu yana artan buz dağı kopmalarıyla yaklaşık 6 trilyon ton buz kaybetti ve aynı dönemde benzer miktarda kayıp da artan erimeyle gerçekleşti. Bu kayıpların büyük bölümünün, okyanus dolaşımındaki değişiklikler ve sıcak suyun buz sahanlıklarına daha fazla erişim sağlamasından kaynaklandığı düşünülüyor." dedi.

Bu buz dağlarının kaybının, halihazırda denizde sürüklenmeleri sebebiyle deniz seviyesi yükselmesini etkilemediğini ifade eden Meijers, yine de bu gibi kayıpların geride kalan buzulların kopuşunu hızlandırabileceğini söyledi.

Meijers, Antarktika'daki erimelerin devam etmesi halinde deniz seviyesinin 15 metreyi aşması olasılığının bilim insanları tarafından yadsınmadığını belirterek, "Buzullarda yaşanan değişimler zaten gelecekte 2 metrelik deniz seviyesini garantiledi. Bunun ne zaman olacağı ise insan kaynaklı emisyonların oranına bağlı." diye konuştu.

Erimenin okyanus ekosistemine etkisi araştırılıyor

BAS Ekosistem Bölümü Lideri Dr. Geraint Tarling de A23a erimesinin ekosisteme olası etkisini ölçmek amacıyla buz dağından Güney Georgia'da takılı kaldığı süreçte örnekler alındığını ifade etti.

Bu analizlerin şu anda İngiltere'de incelendiğini belirten Tarling, "Buz dağının karaya oturması ve devasa miktarda soğuk tatlı su salımı, muhtemelen deniz tabanındaki ve çevresindeki sulardaki canlılar üzerinde büyük etki yaratmıştır. Bu etkileri anlamak önemli çünkü küresel ısınma nedeniyle büyük buz dağları Güney Georgia'da daha sık görülen bir olgu haline gelebilir." dedi.

5 senedir sürükleniyordu

A23a, Ağustos 1986'da Antarktika'daki Filchner-Ronne Buz Sahanlığı'ndan koptu. Bu kopuşun ardından yaklaşık 34 yıl boyunca sabit kalan buz dağı, 2020'de okyanus akıntılarıyla harekete geçerek Weddell Denizi'nin batı kısmına doğru ilerlemeye başladı.

Yolculuk sırasında bir girdaba kapılan buz dağı, Ocak 2024'ten aralık ayının ortalarına kadar girdabın etrafında döndü. Aralık ayında kapıldığı girdaptan kurtulan A23a, Antarktika'nın kuzeyine doğru sürüklendi. Buz dağı, Mart 2025'te Güney Georgia Adası açıklarında, karadan 80 kilometre uzaklıktaki sığ kıta sahanlığına çarparak karaya oturmuştu.