İsrail hükümeti, Suriye'de Beşşar Esed rejiminin devrilmesinden sonra Dürzi bölgesinin ülkeyle entegrasyon arayışlarına sekte vurarak Şam yönetimine karşı Dürzi azınlığa askeri ve siyasi destek vadetmişti. 13 Temmuz'da Süveyda'da başlayan olaylarda İsrail, Dürzileri koruma bahanesi ile Suriye'ye saldırdı.

Suriye’de Beşşar Esed rejiminin devrilmesinin ardından ülkedeki dini azınlık grupları ve dış ülkelerle olan ilişkileri yeniden tartışılmaya başlandı. Bu gruplar arasında Suriye’nin güneyinde yaşayan Dürziler, hem iç politikadaki konumları hem de İsrail ile kurdukları ilişkiler nedeniyle dikkati çekti

Uzun süre Esed yönetimine doğrudan muhalefet etmeyen Dürziler, son dönemde İsrail ile temaslarıyla öne çıkıyor. Topluluğun bir bölümü Suriye'deki yeni yönetime destek verirken, bir kısmı ise İsrail ile ilişkilerini artırmış durumda.

11. yüzyılda ortaya çıkan Dürzilik'in temeli Şia'nın İsmailiye koluna dayanıyor. Topluluk, Arap kökenli ve Arapça konuşuyor.

Hem etnik hem de dini bir azınlık olan Dürziler, kendi toplulukları içerisinde sıkı bir sosyal yapıya sahip. İnanç değişikliği ve diğer dinlerden evlilikler kabul edilmiyor ve bu durum dışlanmayla sonuçlanabiliyor.

Suriye, Lübnan, Ürdün, İsrail ve İsrail’in işgali altındaki Golan Tepelerinde yaşayan Dürzilerin toplam nüfusunun 1,2 milyon olduğu tahmin ediliyor. Batı ülkelerinde güçlü bir lobi faaliyetleri olan Dürzilerin 200 bin üyesi Avrupa ve ABD'de yaşıyor.

Golan Tepeleri'nde yaşayan 152 bin Dürzinin büyük bölümü İsrail ordusunda görev yapıyor.

Suriye'deki Dürziler ise yaklaşık 600 bin kişiyle ülke nüfusunun yüzde 3’ünü oluşturuyor. En yoğun olarak ülkenin güneyinde, özellikle Suveyda ilinde yaşıyorlar. Şam’ın bazı mahallelerinde de Dürzi toplulukları bulunuyor.

Dürzilik inancı nasıl doğdu?

Dürzilik inancı, 11. yüzyılda Fatımi Halifesi Hakim Biemrillah döneminde, Mısır’da ortaya çıktı. Şii kökenli bu inanç, Hamza bin Ali bin Ahmed’in öncülüğünde şekillendi. İnancın ismini aldığı Muhammed bin İsmail el-Derezi daha sonra cemaat tarafından dışlansa da fikirleri önemli bir rol oynadı.

Dürziliğin inanç sistemi dışa kapalıdır. Dürzilikte reenkarnasyon önemli bir yer tutar. Ruhların farklı bedenlerde yeniden doğduğuna inanılır ve bu ruhların ilahi saflığa ulaşması hedeflenir.

Cennet ve cehennem ise ruhani boyutta tanımlanır; cennet, ruhun yaratıcıyla birleşmesidir. Dürzilik, İslam, Hristiyanlık, Yahudilik ve doğu felsefelerinden birçok unsuru bünyesinde barındırır. Hamza bin Ali, Allah’a ulaşmanın yolu olarak görülür ve ilahi bir vasfa sahip olduğuna inanılır.

İsrail ve Dürziler arasındaki ilişki

Dürziler ile İsrail arasındaki ilişki, İsrail devletinin kuruluşundan önceye dayanıyor. İngiliz Mandası döneminde Siyonist çeteleri destekleyen Dürziler, 1948 Arap-İsrail Savaşı’nda da İsrail’in yanında yer aldı.

Eski İsrail Cumhurbaşkanı Chaim Herzog, bu ilişkiyi “uzun süredir devam eden bir dostluk” olarak tanımlamıştı. İsrail’deki Dürziler, Müslüman ve Hristiyan Arapların aksine zorunlu askerlik hizmeti yapıyor ve ordu ile devletin çeşitli kademelerinde görev alıyor.

Ancak İsrail'deki Dürziler zaman zaman ikinci sınıf vatandaş muamelesi gördüklerini savunuyor. 2018’de kabul edilen ve İsrail’i "Yahudi halkının ulus devleti" olarak tanımlayan yasaya Dürziler sert tepki göstermiş ve Tel Aviv’de on binlerin katıldığı protestolar düzenlenmişti.

Yeni dönemde Dürziler ve yerel direniş

Suriye'de Aralık 2024'de Beşşar Esed'in iktidardan uzaklaştırılmasının ardından, Dürzi topluluğu güneydeki konumunu korumaya çalışıyor. Yaklaşık 14 yıldır süren iç savaş boyunca kendi milis güçlerini oluşturan Dürziler, Esed sonrası süreçte devletin Suveyda üzerindeki kontrol çabalarına karşı çıkıyor.

Suriye’nin yeni yönetimiyle ilişkiler konusunda Dürziler arasında farklı tutumlar bulunuyor. Kimi gruplar temkinli bir bekleyiş içinde olurken, kimileri açık şekilde yeni otoriteyi reddediyor. Özellikle Suveyda'da merkezi yönetimin güvenlik güçlerinin varlığına karşı tepkiler artarken, Suriye ordusuna entegrasyon da reddediliyor. Bölgedeki Dürziler, resmi güvenlik güçleri yerine kendi yerel milislerine dayanıyor.

İsrail'e yakınlığı ile bilinen Dürzi lider Hikmet el Hicri, 13 Temmuz'dan beri hem İsrail'i hem de ABD'yi Suriye'ye müdahaleye davet ederken, Şam hükümetinin barış anlaşmalarının hepsini geri çevirdi.

Süveyda'da son çıkan olaylar sonrasında Suriye Dürzilerinin tanınmış dini şahsiyetlerinden Şeyh Yusuf el Cerbu ve Leys el Belus, Şam hükümeti ile anlaşmasına karşın Hicri'nin buna karşı çıkması Dürziler arasında bir kırılma oluşturdu.

Cerbu'nun "İsrail ya da herhangi bir dış müdahaleye karşıyız" açıklamasına karşı Hicri'nin İsrail'i Suriye'ye davet etmesi Dürzi toplumunda büyük yankı oluşturdu.