Dünyanın birçok ülkesinde dijital manipülasyon amacıyla kullanılan bot çiftlikleri, sosyal medya platformlarında binlerce sahte hesabı aynı anda yöneten gelişmiş sistemler olarak öne çıkıyor. ABD Adalet Bakanlığı’nın tanımına göre bu yapılar, “sahte sosyal medya kişilikleri oluşturabilen yapay zeka destekli yazılım paketleri”nden oluşuyor. Güvenlik şirketi Arkose Labs ise modern bot çiftliklerinde tek bir merkezden yönetilen yüzlerce akıllı telefon ya da sanal cihaz raflarının bulunduğunu belirtiyor.

Bu cihazlar, beğeni, paylaşım ve yorum gibi etkileşimleri insan davranışını taklit ederek gerçekleştiriyor. Sosyal medya algoritmaları bu koordineli hareketi gerçek kullanıcı etkileşimi sanarak ilgili içerikleri öne çıkarıyor. Güvenlik kuruluşlarının raporları da bot çiftliklerinin gelişmiş yapay zeka modelleri kullanarak inandırıcı profiller oluşturabildiğini ortaya koyuyor.

Algoritmalar manipüle ediliyor

Bot çiftlikleri, sosyal medyada belirli hashtag’leri trend listelerine taşıyarak ya da içeriklere yapay etkileşim yükleyerek sosyal medya akışını manipüle ediyor. Bu yöntemle sahte popülerlik oluşturularak kullanıcıların bu içerikleri gerçek bir ilgi dalgası olarak gördüğü bildiriliyor.

Botlar çoğu zaman gerçek kullanıcıların paylaşımlarını tekrar ederek etki alanını genişletiyor. Bu da siyasal kutuplaşmanın ve bilgi kirliliğinin artmasına yol açıyor.

Yapay zeka ve donanım birlikte çalışıyor

Donanım tarafında ise binlerce gerçek akıllı telefonun aynı anda çalıştığı, bazı ağların özel e-posta sunucuları ve alan adları kurarak on binlerce sahte hesap açtığı tespit edildi. 

ABD merkezli Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi tarafından yayımlanan rapora göre, Rusya’nın “Meliorator” adlı yazılımının yapay zeka ile sahte profiller oluşturduğu, bu profillere fotoğraf ve biyografi üretmek için ek araçlar kullandığı belirtiliyor. Sistemler, platform kurallarına uygun davranarak insan aktivitelerini taklit eden içerikler üretebiliyor.

Bot çiftlikleriyle yürütülen operasyonlarda öne çıkan ülkeler

Dijital manipülasyon faaliyetlerinde bot çiftliklerinin kullanımı, son yıllarda küresel çapta birçok ülkenin başvurduğu bir yöntem haline geldi. Bu alanda özellikle Rusya, Çin, İran, İsrail, Suudi Arabistan ve Hindistan dikkat çekiyor.

Uluslararası raporlara göre Rusya, 2016 ABD başkanlık seçimlerinden Ukrayna’daki savaş sürecine kadar pek çok kritik dönemde geniş kapsamlı bot operasyonları yürüttü. Rusya bağlantılı ağların, seçim kampanyaları ve çatışma dönemlerinde sosyal medya platformlarını sistematik şekilde manipüle ettiği belirtiliyor.

Çin’in ise ağırlıklı olarak “yarı-insan” olarak tanımlanan, hem insan kontrolü hem de otomasyonla çalışan karma ağları kullandığı ifade ediliyor. Uzmanlar, Pekin yönetiminin gelecekte tam otomatik bot teknolojilerine daha fazla yönelebileceğini aktarıyor.

2025 yılına ilişkin incelemelerde İran’ın sosyal medyada kullanılan savaş etiketlerinin büyük bölümünü bot hesaplar aracılığıyla domine ettiği tespit edildi. İran bağlantılı hesapların özellikle Orta Doğu’daki kriz dönemlerinde hashtag manipülasyonu yoluyla bilgi akışını yönlendirdiği bildiriliyor.

Suudi Arabistan’ın ise gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın öldürülmesi sonrasında geniş bir dijital propaganda kampanyası yürüttüğü ortaya çıkmıştı. Twitter, bu süreçte Suudi Arabistan bağlantılı 88 binden fazla hesabı manipülasyon faaliyetleri nedeniyle kapattığını açıklamıştı.

İsrail'in Gazze'deki katliamları gizlemek ve sosyal medya kullanıcılarının dikkatini başka yöne çevirmek için sanal krizler oluşturduğu biliniyor. Özellikle Instagram ve X (Twitter) Gazze'deki katliamların görüntülenmelerini engellerken aynı zamanda İsrail'in tezlerini destekleyen paylaşımlar sahte hesaplar üzerinden gerçek kullanıcıların önüne çıkarılıyor.

Uzmanlar, bot çiftliklerinin uluslararası bilgi güvenliğini tehdit eden bir araç haline geldiğine dikkat çekerek ülkelerin bu alandaki faaliyetlerinin giderek daha sofistike bir yapıya büründüğünü vurguluyor.

Seçimler ve medya ekosistemi üzerindeki etkiler

Bot çiftlikleri, seçim süreçlerinde kamuoyunu yönlendirmek amacıyla yoğun şekilde kullanılıyor. ABD’de 2020 seçimleri sırasında komplo teorilerini yayan binlerce bot hesabın milyonlarca kullanıcıya eriştiği tespit edildi.

Dezenformasyonun krize dönüştüğü dönemlerde bot faaliyetleri artış gösteriyor. Rusya-Ukrayna savaşı ve 2025 İsrail–İran geriliminde bot ağlarının propaganda içeriklerini yaygınlaştırdığı çeşitli raporlarla doğrulandı.

Botların yarattığı yapay etkileşimler, haber kuruluşlarının sosyal medya verilerini yanlış okumalarına da yol açabiliyor. MediaCat’in analizleri, 2024 yılında sosyal medya duygularının büyük ölçüde “bot kaynaklı manipülasyon” tarafından şekillendiğini ortaya koydu.

Oxford Internet Institute, RAND Corporation, CEPA gibi kuruluşlar; ABD Adalet Bakanlığı, Guardian, Reuters ve Washington Post gibi medya organlarıyla birlikte bot çiftliklerinin küresel etkisini belgeleyen çeşitli raporlar yayımladı. Sızdırılmış belgeler ve istihbarat raporları da bu ağların kapsamını gözler önüne serdi.