Fransa'da başörtüsü yasaklarının genişletilmesine yönelik girişimler, Avrupa'da ve dünyanın farklı ülkelerinde uygulanan başörtüsü kısıtlamaları ve baskılarını yeniden gündeme getirdi.

Başörtüsüne yönelik kısıtlamalar, hem Batı’da hem de Müslüman coğrafyalarda kadınların kamusal alandaki varlığını sınırlandırmaya devam ederken yasakların genişletilmesi tepkiyle karşılanıyor.

AA muhabiri, Fransa başta olmak üzere Avrupa ülkeleri ve bazı Türk cumhuriyetlerinde başörtüsüne ilişkin kısıtlamaları ve yasal düzenlemeleri derledi.

Yasağı Avrupa'da yürürlüğe koyan ilk ülke, Fransa

Başörtü yasağının Avrupa'da ilk yürürlüğe konulduğu ülke, Fransa oldu. Fransa, 2004 yılında uygulanmaya başlanan mevzuatla ilk ve ortaöğretim seviyesindeki öğrencilerin okulda başörtü takmasını veya dini sembol taşımasını yasaklamış fakat üniversiteler bu yasaktan muaf tutulmuştu.

İlerleyen yıllarda Fransa'da başörtüsü konusuyla ilgili laikliğe aykırı olduğu ve bir ayrımcılık unsuru oluşturabileceği görüşüyle çeşitli düzenlemeler yapılmış ve son olarak 24 Temmuz-11 Ağustos 2024 tarihlerinde başkent Paris'te düzenlenen Yaz Olimpiyat Oyunları'nda, Fransız kadın ve Müslüman sporcuların müsabakalara başörtüsüyle çıkmasının yasaklanmasıyla kısıtlamalara devam edilmişti.

En son Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un partisi Rönesans, 15 yaş altı kız çocuklarına kamusal alanda başörtüsü yasağı getirmeyi önerdi. Yasak kapsamında kız çocukları, Fransa'da sokak, kafe, park ve dükkan gibi kamusal alanlarda başörtüsü takamayacak.

Avrupa'da yasaklar genişliyor

Fransa'nın yanı sıra pek çok Avrupa ülkesinde başörtüsü yasağı fiili olarak uygulanıyor.

Belçika’da 2009 yılında Flaman bölgesinde tüm resmi okullarda başörtüsünü yasaklama kararı alındı. Alınan karar, ilerleyen yıllarda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) taşınırken 2024 yılında mahkeme, söz konusu kararın "düşünce, vicdan ve din özgürlüğünü" ihlal etmediğini bildirerek yasağın devamına hükmetti.

Kosova’da, nüfusun çoğunluğu Müslüman olmasına karşılık, 2014 yılında yürürlüğe giren ve ortaöğretim okullarında uygulanan idari yönergeye göre, öğrencilerin başörtüsüyle okula girmeleri yasak.

Almanya'da ise anayasada herhangi bir madde bulunmamasına karşılık 2017'den bu yana aralarında Bavyera'nın da bulunduğu pek çok eyalette başörtüsü yasağı uygulanıyor. Söz konusu yasağa göre bazı eyaletlerde okullardaki öğretmenlerin başörtüsü takması yasakken Hessen eyaletinde ise yasak, kamu çalışanlarını da kapsıyor.

Hollanda parlamentosu, kamusal alanda yüzü tamamen örten burka, peçe ve nikabı 2018 yılında yasakladı, ülkede özellikle devlet memurları ve polisler başörtüsü, haç veya kipa gibi dini semboller içeren giysi ve aksesuarları takamıyor.

Avusturya’da, başörtüsünü ayrıştırıcı ve baskı unsuru olarak tanımlayan hükümet tarafından 14 yaş altı kız çocuklarına yönelik başörtüsü yasağı ocak ayında gündeme getirildi. Gündeme getirilen yasağa ilişkin yapılan çalışmalarda, uygulama kapsamında, devlet okulları ve kamu kurumlarında başörtüye izin verilmemesi üzerine çalışıldığı belirtildi.

Rusya'da da tıpkı Almanya gibi anayasal açıdan başörtüsüyle ilgili bir sınırlama veya yaptırım bulunmasa da 2024 Kasım'da Vladimir Bölgesi Eğitim Müdürlüğünün girişimiyle alınan karara göre ilk kez bir bölge, öğrencilerin okullarda başörtüsü takmasını yasakladı.

Avrupa ülkelerinde olduğu gibi Kanada'nın Quebec eyaletinde hükümet, 2019 Haziran ayında çıkardığı yasa ile kamuda görev yapan öğretmen, polis, yargı mensupları ve memurların görev süresince dini sembolleri kullanmalarını yasakladı. Kanada'daki Müslümanlar, Quebec Eyalet Yüksek Mahkemesine söz konusu kararın iptaline ilişkin başvuru yaptı ancak Mahkeme, yapılan düzenlemeyi anayasaya uygun bularak itirazı reddetti.

Türk cumhuriyetlerinde başörtüsüyle ilgili sınırlandırmalar

Başörtüsü yasağı, sadece Avrupa ile sınırlı değil. Bugün Orta Asya ve bazı Türk cumhuriyetlerinde de kamusal alanda başörtüsü takılmasına izin verilmiyor. Tacikistan, bu kapsamda başörtüsüne en katı yaklaşımı sergileyen ülkelerden biri olarak öne çıkıyor.

Tacikistan’da "ulusal kültürü korumak" amacıyla 8 Mayıs 2024 tarihinde “aşırıcılığa karşı mücadele” gerekçesiyle "tüm yabancı kıyafetlere” yasak getirildi. Alınan bu kararla ülkede kamuya açık alanlarda başörtüsü takmak fiilen yasaklanırken İdari Suçlar Kanunu, bu hükümlerin ihlal edilmesi durumunda 8 bin ila 54 bin Somoni (yaklaşık 31 bin ila 211 bin Türk Lirası) para cezası öngörüyor.

Tacikistan gibi Kazakistan da 2016 yılında uygulamaya koyduğu mevzuat kapsamında, devlet okullarında ve resmi kurumlarda başörtüsünü yasakladı.

Türkmenistan ve Özbekistan’da başörtüsüne dair açık bir yasak bulunmasa da iki ülkede de uzun yıllardır başörtüsü konusunda baskıcı politikalar uygulanıyor, başörtülü kadınlar gündelik yaşantılarında, eğitim ve iş hayatında ayrımcılığa uğruyor.

Azerbaycan’da da tıpkı Türkmenistan ve Özbekistan'da olduğu gibi başörtüsü takmak kamusal alanda yasak değil ancak devlet okullarında başörtüsü takılmasına izin verilmiyor.