Müşahit nedir?

Seçim süreçlerinde sandık işlemlerini takip etmek üzere siyasi partilerin ve adayların kamu hizmetinden yasaklı olmayan ergin kişiler içinden belirlediği oy kullanma, sayım döküm, tasnif ve tutanakların tutulması işlemlerini takip eden yetkiliye 'gözlemci' ve ya da 'müşahit' denilmektedir.

Müşahit nasıl seçilir?

- Sandık başı işlemlerini takib etmek üzere, siyasi partiler ve bağımsız adaylar, birer müşahit gönderebilirler.  

İdare amirleri, zabıta amir ve memurları, Askeri Ceza Kanunu'nun 3'üncü maddesinde yazılı askeri şahıslar (Mareşalden asteğmene kadar subaylar, astsubaylar, Milli Savunma Bakanlığı ile Türk Silahlı Kuvvetleri kadro ve kuruluşunda çalışan sivil personel, uzman jandarma, uzman erbaş, sözleşmeli erbaş ve er, erbaş ve erler ile askeri öğrencilerdir), Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ve adaylar, bu Kanunda gösterilen kurullara seçilemezler.  

- 648 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'na göre, siyasi partilere üye olamayacak kimseler; bu kurullarda üye, müşahit veya temsilci olarak, siyasi partiler tarafından görevlendirilemezler. 

- Müşahit listesinin daha önceden seçim kuruluna gönderilmesine gerek yoktur.

- Bağımsız aday müşahitleri üçten fazla olursa, sandık kurulu başkanı bunlar arasında ad çeker. Adları ilk çıkan üç müşahit, sandık başında bırakılır. Diğerleri, sandık çevresi dışında kalabilirler. 

- Gönüllü müşahitlerin seçim günü görev yapabilmeleri için bir siyasi parti onaylı müşahit  görev belgesine sahip olması gerekir.

Müşahitin yasal hakları 

- Sandık çevresinde bulunup seçim sürecini gözlemleyebilirler.

- Sayım aşamasında parti müşahitleri sayım masası başında yer alabilir ve oy pusulalarını görebilirler.  

Ancak parti müşahitlerinin sayısı beşten fazla ise hazır bulunanlar arasından başkan tarafından kurul önüne ad çekme suretiyle sandık başında kalacak beş parti müşahidi her biri aynı partiden olmak üzere tespit edilir.  Diğer müşahitlerle bağımsız aday müşahitleri için sayım işlemini yakından takip edebilecekleri bir yer ayrılır.

- Sandık sonuç tutanağının birer sureti, o seçim çevresinde seçime katılan ve talep eden siyasi parti ve bağımsız adayların müşahitlerine, yeteri kadar hazırlanarak sandık kurulu başkanı ve üyelerince imzalandıktan ve mühürlendikten sonra verilir.

Bu tutanaklar, talep halinde öncelikle sandık kurulunun siyasi partili üyelerine imza karşılığı verilir. Ancak bu halde, o partinin müşahidine ayrıca tutanak verilmez. 

- Müşahitlere verilecek sandık sonuç tutanakları, çok yapraklı kopyalı suret biçiminde hazırlanır. Sandık sonuç tutanağı verilen müşahit ve sandık kurulu üyelerinin ad ve soyadları ile temsilcisi oldukları siyasi partinin adı veya bağımsız adayın adı ve soyadı sandık kurulu tutanak defterine yazıldıktan sonra tutanağın teslim alındığına dair imzaları alınır.

- Hesaba katılan ve muteber sayılan oy pusulaları, sandık kurulunca düzenlenen tutanaklar, sayım ve dökümde kullanılıp alt tarafı, kurulca imza edilen sayım cetvelleri, hesaba katılmayan, muteber sayılmayan veya itiraza uğrayan oy pusulaları ve hesaba katılmayan zarflar, tutanak defteri, kurulca mühürlü ve imzalı ayrı ayrı paketler halinde kurulun mührü ile mühürlenmiş ve başkan ve üyeler tarafından imzalanmış bir torbaya konularak, kurulun bağlı olduğu ilçe seçim kuruluna sandık kurulu başkanı ve ad çekme ile seçilecek en az iki üye tarafından götürülüp teslim olunur. Kurulun diğer üyeleri ile, müşahitler de isterlerse ve taşıtta yer varsa veya taşıt kendileri tarafından sağlanmak suretiyle katılabilirler.

 - İlçe seçim kurulunun yapacağı sayım, döküm ve birleştirme işlemleri sırasında, siyasi partilerin aday ve müşahitleri ve bağımsız adaylar ve müşahitleri ile ilçe seçim kurullarındaki siyasi parti temsilcileri istedikleri takdirde hazır bulunurlar. 

- Hazır bulunan bağımsız aday ve müşahitleri üçten fazla olursa ad çekilerek, adı ilk çıkanlardan üçü bu işlemleri takip etmek üzere kalabilirler. 

- Siyasi parti aday ve müşahitleri için ad çekme yapılmaz. Bu işlemlerde hazır bulunanlara, birleştirme iş ve işlemlerini yakından takip edebilecekleri bir yer ayrılır.

- Gerekli hallerde sözlü ve yazılı şikayet mekanizmalarını kullanır.

_Kaynaklar:

Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun

Türkiye Barolar Birliği