Bilişsel cimrilik kavramı ilk defa Susan Fiske ve Shelley Taylor tarafından 1984'te kullanıldı. Kavram kısaca 'beynin herhangi bir sorun karşısında çok efor harcamadan hızlı bir şekilde çözüme ulaşmak istemesi' olarak tanımlanıyor. Bireyler çözüm arayışındayken karmaşık ve çaba gerektiren yöntemlerden ziyade basit ve daha az çaba gerektiren yolları tercih ederler. Bu sebepten beyin alışkanlıkları sever ve onları devam ettirmek ister.

Kavramla ilgili en yaygın örnek bir sopa ve topla ilgili matematik problemidir. "Bir sopa ve bir topun fiyatı 1,10 dolardır. Sopanın fiyatı toptan 1 dolar daha fazladır. Topun fiyatı ne kadardır?" matematik sorusuna hızlı bir şekilde verilen cevap 10 centtir. İlk başta doğru gibi gözüken bu yanıt üzerinde biraz daha düşünüldüğünde aslında cevabın yanlış olduğu görülür. Eğer topun fiyatı 10 cent ise sopanın fiyatı 1,10 cent olmalıdır ve bu durumda toplam fiyat 1,20 cent olacaktır. İlk anda doğru gibi gelen cevap aslında beynin çok fazla düşünmeden kısa yoldan ulaştığı sonuçtur. Sonuçlara kısa yoldan ulaşmak beynin rezervlerini koruyabilir ancak her zaman doğru sonuca ulaştırmaz. 

Bilişsel cimriliğin dijital dezenformasyona etkisi

Teknolojik gelişmelerle birlikte bilgiye ulaşmak her geçen gün kolaylaşıyor. Yoğun bilgiye maruz kalındığı için bireyler doğruyu ve yanlışı ayırt etmekte zorlanabiliyor. Arama motorlarından önce insanların herhangi bir bilgiye ulaşmaları için kalın ansiklopedileri incelemeleri veya kütüphanelerde uzun süre vakit geçirmeleri gerekiyordu. Artık merak edilen tüm bilgiler insanların bir tık uzağında. Bu sebepten beyin efor ve zaman harcamadan istediği her veriye hızlıca ulaşabilir. 

Son yıllarda dikkat sürelerinin azaldığı bilinirken bilişsel cimrilik yaşayan kullanıcıların gönderileri detaylı bir şekilde inceleyemediği söylenebilir. Kullanıcılar ekranlarını kaydırarak yoğun enformasyona maruz kalırlar. Gönderilerde vakit harcamak istemedikleri için onları doğru kabul etmeye meyilli olabilirler. Bu da dezenformasyonun özellikle sosyal medya uygulamalarında yayılmasına yol açabilir.