Seçimle ilgili doğru bilinen yanlışlar

Ayşenur Cevahiroğlu / 06.03.2024

Türkiye, geçen yıl 14 ve 28 Mayıs tarihlerinde sandığa giderek cumhurbaşkanını ve 28. dönem milletvekillerini seçmişti. Bu yıl da 31 Mart’ta, Mahalli İdareler Genel Seçimleri için oy kullanılacak. Her seçim döneminde hem sosyal medya hem de ana akım medyada yanlış yönlendirici sayısız bilgi de dolaşıma sokuluyor. Peki, seçimlerle ilgili doğru bilinen yanlışlar hangileri?

- ISLATILARAK KAPATILAN ZARFLARDAKİ OYLAR GEÇERSİZ SAYILIR MI?

298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun'unun 75. maddesine göre, "Seçmen, oy pusulasını kapalı oy verme yerinde, kendi eliyle katlayıp, zamklı kenarını yapıştırmak, veya zarf kullanılan seçimlerde zarfa koyup kapatmak zorundadır."

Ayrıca, aynı kanunun 101. maddesinde oy pusulalarının ıslatılıp ıslatılmaması durumunda kullanılan oyların geçersiz sayıldığına dair bir ifade yer almıyor. 

Aynı maddede oy pusulalarını geçersiz kılmayan hallere de yer veriliyor. Buna göre, "Zarfların açılması veya oyların okunması sırasında yırtılması ve bütünlüğü bozulmaksızın bir kısmının kazaen yırtılması" da oyları geçersiz kılmıyor.

- OY PUSULASI İÇE KATLANDIĞINDA MÜHÜR DİĞER ADAYA BULAŞIRSA PUSULA GEÇERSİZ Mİ SAYILIR? 

Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) 14 Mayıs 2023'te yapılan Cumhurbaşkanı ve 28. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri ile ilgili yayımladığı, 15 Mart 2023 tarihli 135 Sayılı Genelge'nin 41. maddesine göre, oy pusulasının katlanarak zarfa konulması sebebiyle mühür izinin oy pusulasının diğer kısımlarına geçmesi; oy pusulalarını geçersiz kılmaz.

298 sayılı kanunun 102. maddesine göre, "Birleşik oy pusulalarında baskıda silinme veya yanlışlık yapılmış olsa bile, hangi siyasi parti veya bağımsız aday lehine kullanılmış olduğu "EVET" mührünün vurulduğu yerden kesin olarak anlaşılan oy pusulaları hesaba katılır." hükmü kanun ile sabit. 

298 sayılı kanun ve YSK'nın yayımladığı 135 sayılı genelgenin ilgili maddelerine göre, oy pusulasındaki mührün başka bir adayın kısmına bulaşması, oyu geçersiz kılmıyor.

- GEÇİCİ KORUMA ALTINDAKİ KİŞİLER OY KULLANABİLİR Mİ?

298 sayılı kanunun 6. maddesine göre, "Onsekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme ve halk oylamasına katılma hakkına sahiptir." Bu madde de belirtildiği üzere, Türkiye'de oy kullanma hakkı sadece Türk vatandaşı olup T.C. Kimlik numarası olan vatandaşlar için geçerlidir.

6302 sayılı Geçici Koruma Yönetmeliği'nin 25. maddesine göre, geçici koruma altındaki kişilere verilen "geçici koruma kimlik belgesi" kişilere, Türkiye'de kalış hakkı sağlar ve Türk vatandaşlığına başvuru hakkı sağlamaz. 

6302 sayılı yönetmeliğe göre, geçici koruma kimlik belgesine sahip olanlar Türk vatandaşı olmadığı için seçimlerde oy kullanamaz. 

- TÜRKİYE'DE İKAMET İZNİ OLANLAR OY KULLANABİLİR Mİ?

Göç İdaresi Başkanlığı'nın internet sayfasında yer alan bilgiye göre, ikamet izni ise, "Türkiye'de kalmak isteyen yabancılara verilen izin belgesidir. Yetkili makamlar tarafından düzenlenen bu izin belgesi yabancıya ülkemizde belirli bir süreliğine ve belirli bir yerde yaşama hakkı sağlamaktadır. Ülkemizde vize veya vize muafiyetinin tanıdığı süreden ya da doksan günden fazla kalacak yabancıların, e-ikamet sistemi üzerinden, şartlarını taşıdığını düşündüğü ikamet izni türüne müracaatta bulunmaları zorunludur."

Fotoğraf, Rize Valiliği'nden alınmıştır.

Türkiye'de ikamet izni olan yabancı uyruklu kişilere kamusal düzenin sağlanması ve korunması amacıyla  verilen 99'lu kimlik numarası ve İkamet İzni Belgesi, o kişileri Türk vatandaşı yapmıyor, sadece belirli şartlarla ülkede ikamet etmelerine müsaade ediyor. 

Göç İdaresi'nin yapmış olduğu bilgilendirmeye göre, ikamet izni belgesine sahip olanlar Türk vatandaşı olmadığı için seçimlerde oy kullanamaz. 

- TEK ZARFA ATILACAK PUSULALARDAN BİRİ GEÇERSİZ SAYILIRSA DİĞERLERİ DE GEÇERSİZ SAYILIR MI?

298 sayılı kanunun geçerli olmayan pusulalar hakkındaki 101. maddesine göre, zarftan çıkan oy pusulalarından bir seçim türüne ait olanının geçersiz olması, diğerlerinin geçersiz sayılmasını gerektirmiyor.

- YENİ EVLENEN KİŞİLER, HENÜZ KİMLİĞİ DEĞİŞMEDİYSE OY KULLANABİLİR Mİ?

Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) internet sayfasında bulunan sıkça sorulan sorular kısmında bu soruya cevap verilmiş. Buna göre, yeni evlenmiş kişiler, oy verme işlemi esnasında evlenme cüzdanını beyan ederek, oy kullanabilir. 

SEÇMEN BİLGİ KAĞIDI OLMADAN OY KULLANILABİLİR Mİ?

298 sayılı kanunun 44. maddesine göre, seçmen kütüğüne kayıtlı seçmenlerin hangi seçim çevresi ve bölgesinde, kaç numaralı sandıkta oy vereceğini, seçmen sıra numarasını ve diğer bilgilerini gösterir belge seçmen bilgi kağıdı denir.  

YSK'ya göre, "Seçmen Bilgi Kağıdı kendisine ulaşmayan seçmenler, internet sayfamızın "Nerede Oy Kullanacağım" bölümünden veya e-Devlet Kapısı üzerinden nerede oy kullanacaklarını sorgulayabilir, seçmen bilgi kayıtlarının dökümünü alabilirler." 

Aynı kanunun 87. maddesine göre, seçmenin kimliği, nüfus hüviyet cüzdanı veya kimlik tespiti amacıyla düzenlenmiş ve Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını taşıyan resmi belgeler ile sağlanır. Ancak, "Üzerinde Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası olmayan bir kimlik belgesi ibraz eden seçmenin oy kullanabilmesi için, bu belgelerin yanında ayrıca seçmen bilgi kâğıdını veya Türkiye Cumhuriyeti kimliğini ispata elverişli Yüksek Seçim Kurulu tarafından ilan edilen bir belgeyi de ibraz etmesi şarttır."

Kanunda yer alan maddelerden ve YSK'nın bilgilendirmesinden yola çıkıldığı üzere, seçmen oy kullanma işlemi esnasında üzerinde Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını taşıyan resmi bir belge ibraz ettiği sürece seçmen bilgi kağıdı olmadan oy kullanabilir. 

- GEÇİCİ KİMLİK BELGESİ İLE OY KULLANILABİLİR Mİ?

YSK'ya göre, "Nüfus müdürlüklerinden alınan geçici kimlik belgesi ile oy kullanılabilir."

- OKUMA YAZMA BİLMEYENLERE OY KULLANIRKEN AKRABALARI YARDIMCI OLABİLİR Mİ?

YSK'ya göre"Okuma - yazma bilmeyen seçmenlere oy verme sırasında yardım etmek amacıyla oy verme yerine kendisinden başka kimse giremez ve oy kullanma sırasında yardım edemez. Seçmen kendi oyunu kendi kullanır." 

- OY KULLANMA ESNASINDA KİMLERİN ÖNCELİĞİ BULUNMAKTADIR?

YSK'ya göre, "Gebeler, hastalar ve engelliler sıra ile bekletilmeden oylarını verirler. Yaşlıların da bekletilmeden oy kullanmalarına izin verilebilir." Bu seçmenlere yardım eden seçmenin ve görevlendirilen güvenlik güçlerinin de bekletilmeden oy kullanmalarına izin verilebileceği belirtiliyor.