Haber kaynağı nedir?

Ömer Faruk Madanoğlu / 18.02.2023
İstanbul

Bu ifade sosyal medyada kullanıcıların gazete, dergi ya da gazetecilere sorduğu soruların başında gelir: "Bu haberin kaynağı kim?".

Haber oluştururken dikkat edilmesi gereken konuların başında; ele alınacak iddianın haber değeri taşıyıp taşımadığı ve bu iddianın kimin tarafından ortaya atıldığı gelir. Habercilerin haberi yazarken içerik desteği veren kişi ya da kurumlara haber kaynağı denir.

Haber kaynakları kamuoyunun bilmediği bilgileri gazeteciye ulaştırır. Haber kaynakları birincil ve ikincil kaynaklar olarak iki kategoride ele alınır. 

Birincil kaynak, iddia edilen olayın doğrudan içinde olan kaynaklardır.  İkincil kaynaklar ise olayla ilgili dolaylı olarak bilgi alınan kaynaklardır.

Basın Kanunu'nun 12. Maddesine göre, süreli yayın sahibi, sorumlu müdür ve eser sahibi, bilgi ve belge dahil her türlü haber kaynaklarını açıklamaya ve bu konuda tanıklık yapmaya zorlanamaz. Yapılan haberin büyük bir infiale neden olması sonrası iddianın yalan olduğu anlaşılırsa gazeteci kamuoyuna kaynağını açıklamak zorunda kalabilir. Gazeteci ve haber kaynağı arasında güven ilişkisi tesis edilemez ise bu zaman içinde gazetecinin haber toplamasını imkansız hale getirir.

Bu konuya örnek olarak, İngiltere'deki William Goodwin davası verilebilir.

1996 yılında William Goodwin adlı İngiliz gazetecinin haber kaynakları kendisine bir yazılım şirketinin mali durumuyla ilgili bilgi sızdırdı. Goodwin, şirketin bu bilgileri saklayarak ve olumlu mali raporlar yayınlayarak hissedarlarını yanılttığı sonucuna vardı ve haberini yazdı. Olay bir anda büyüdü ve şirket bilgiyi sızdıran kişiyi mahkemeye vermek istedi ancak Goodwin, haber kaynağının kimliğini açıklamayı reddetti. 

Şirket, kaynağının adını açıklamaya zorlamak maksadıyla Goodwin’i dava etti ve davayı kazandı.  Goodwin, gazetecilerin haber kaynaklarını korumaları gerektiğini öne sürerek mahkeme kararını uygulamadı ayrıca mahkeme Goodwin’e, hakaret suçundan 5000 sterlin para cezası verdi.

Goodwin olayı AİHM'ye taşıyarak hakkındali cezaları düşürmek için karşı dava açtı. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi gazetecilerin haber kaynağının korunmasının basın özgürlüğünün temel koşullarından biri olduğunu ve gazeteciden bunun ancak önceliği olan bir kamu yararı söz konusu olduğunda istenebileceğini belirtti.

Mahkeme bu davada öncelikli bir kamu menfaati olmadığına hükmetti. Goodwin’e kaynağını açıklamasını emreden yazının, Goodwin'in haber alma ve haber verme hakkını ihlal ettiğine hükmederek davayı düşürdü. Goodwin haber kaynağının kimliğini açıklamadı.

Bu olayda Goodwin'e sızdırılan bilgiler gerçeği yansıtmasaydı ve hissedarlar bunun yüzünden büyük bir kayıp yaşasaydı o zaman gazeteci, vatandaşları yanıltan büyük bir yalan ortaya attığından kamuoyunu aydınlatmak için kaynağını açıklamalıydı.

Örnekte de görüldüğü üzere gazeteci kaynağını açıklamamış ve bu gazetecilik etiği olarak doğru bir karar olarak kayıtlara geçmiştir.