Dijital ortamda dezenformasyon içeren bir paylaşım gördüğünüzde atılacak ilk adımlar belli: Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu'na başvurmak, teknoloji şirketine şikayet etmek ve paylaşımı daha fazla yaymamak.

YALAN YAYGIN DOĞRU ETKİLİ

İnternet tabanlı iletişim, gazetecilik için devrim niteliğindeydi. İnternet çağıyla klasik haber alma-verme yaklaşımı dönüştü. Teknolojik gelişimle haber üretimi ve sunumu, kolaylaştı, hızlandı ve daha kaliteli hale geldi.

Ancak her yenilik, beraberinde yeni sorunlar getirir. Konu, gazetecilik işinin yeni mecralarda filizlenmesiyle sınırlı kalmadı. Eline telefon alan herkes, kendini gazeteci sanmaya başladı. Dijital ortam, herkesin istediğini gösterdiği istediğini anlattığı sınırsız özgürlük alanı haline geldi. Kamu yararı için çalışması gereken bir iş kolu, bireylerin kendi çıkarları için kullandıkları bir enstrümana dönüştü.

Teyit kültürüne zarar veren sosyal medya, işte bu enstrümanla çıkartılan sesin yankılandığı bir sahne. Orada her şey en hızlı şekilde paylaşılıyor. Bir haber, doğru mu yanlış mı, kaynağı ne, belgesi var mı diye değerlendirilmeksizin yayılıyor. Etkileri, sonuçları hiç düşünülmüyor.

Asıl hedef, sahnelenen performansa alkış tutan birilerine ulaşmak. O vakit paylaşılan bilgi, yanlış bile olsa, güzel sunulduysa etkili oluyor. Basit ama havalı olsun, büyük değil güçlü olsun, kanıta gerek yok imajı olsun yeter.

Bugün medya çok büyük. Konvansiyonel-sosyal nice kuruluş var ama yetmiyor. Medya bir şey sunduğu zaman yer yerinden oynardı, değil mi? Artık oynamıyor. Etki gücü kalmadı. Bir bilgi internete düştüğü anda, zıddı yazılıyor. O daha makbul.

Gelinen noktada dezenformasyon çok yaygın, popüler ve büyük. Doğruyla pek ilgilenen yok, doğru küçük ama hepsi bu değil. Bir şey daha var: Doğru etkili! Ortaya çıkınca, sokağın kalp atışlarının duyulduğu yer olan sosyal medyada esen sert rüzgarı kesebiliyor.

DEZENFORMASYONA KARŞI ATILACAK ADIMLAR

Soru şu; dezenformasyonla mücadelede doğru nasıl bulunacak? Şüphe edilen bir içeriğin teyidi için ne yapmak lazım? Son dönemde hızla artan bu ihtiyaç, doğrulama çalışmalarını ortaya çıkardı. Birçok doğrulama platformu, asılsız iddiaları değerlendiriyor, teyidi için çalışıyor. Devlet kurumları da dezenformasyonla mücadele için çeşitli adımlar atıyor.

O adımlardan biri de http://ihbarweb.org.tr adresi. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'na bağlı Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu'nun ihbar hattı, asılsız olduğu düşünülen içeriklerin bildirilebildiği bir yer. Aynı şekilde şüpheli içerik, paylaşıldığı platformun yönetimine de şikayet edilebilir.

Bunun ne işe yarayacağını yakın geçmişte yaşanan bir örnekte gördük. Afetle mücadelenin ilk günlerinde ortaya atılan Yarseli Barajı'nın patladığına ilişkin asılsız bir tweet, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu ile Twitter arasında hızlı aksiyon iletişimine neden oldu.

Örnek vakada, girişimler sonucu söz konusu tweet hemen kaldırıldı.  Ulaştırma ve Altyapı Bakan Yardımcısı Ömer Fatih Sayan'ın "Böyle kritik anlarda hızlı aksiyon çok önemli" uyarısı da topluma bir sorumluluk yüklüyor.

ETKİN MÜCADELE İÇİN İŞ BİRLİĞİ ŞART

Dezenformasyonla etkin mücadele için devlete, teknoloji şirketlerine, sivil toplum örgütlerine, bilim insanlarına, medyaya ve doğrulama platformlarına da büyük görev düşüyor.

Dezenformasyonun hızlı tespit edilmesi, analizi ve ifşası için koordinasyon sağlanmalı. Farkındalık ve toplumsal direnç için dijital medya okuryazarlığı yaygınlaştırılabilir. Teknoloji şirketlerinin uyguladığı politikalarda hassasiyet ve şeffaflık talebi oluşturulabilir. Ülkeden ülkeye farklı politikalar uygulayan teknoloji şirketleriyle temas kurularak soruna çözüm üretilebilir.