İstanbul merkezli yolsuzluk ve terör soruşturmalarının ardından başlayan ‘boykot’ ve ‘ekonomiyi durdurma’ çağrıları, ana akım basının ve sosyal medyanın en çok konuşulan gündem maddeleri arasında.

Sosyal medya platformu X’te (eski adıyla Twitter) 2 Nisan günü için yapılan ‘genel boykot çağrısı’ gününde gerçekleştirilen alışveriş miktarına dair spekülatif iddialar dolaşıma girdi

ARKA PLAN VE İDDİALAR 

AA Finans masası 2 Nisan'daki kartlı alışveriş tutarlarıyla ilgili bazı verileri takipçileriyle paylaştı. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun tarafından da alıntılanan bu veriler bazı X kullanıcıları tarafından yapay zeka robotu Grok'a soruldu. Grok, X kullanıcılarına verdiği yanıtta 'bu verilerin güvenilir olmadığına' dair ifadeler kullandı. Yapay zeka uygulaması tarafından paylaşılan yanıtı dayanak olarak gösteren çok sayıda kişi, 2 Nisan'daki alışveriş tutarının açıklananın altında kaldığını savundu. 

Bazı X kullanıcıları BKM verilerine göre geçtiğimiz 2024 Ekim ve 2025 Şubat ayları arasındaki günlük ortalama harcama miktarları göz önüne alındığında, "açıklanan verilerin 2 Nisan'daki harcamaların düştüğünü gösterdiğini" yazdı.

BULGULAR 

Bankalararası Kart Merkezi'nin (BKM) verilerine göre 28 milyar TL’lik takas işlemi yapıldı. Bu miktar, bir önceki günün (1 Nisan 2025) iki katına tekabül ediyor.

Kart işlemlerinin yaklaşık %55'i BKM sistemi üzerinden gerçekleşiyor. AA'nın ulaştığı 28 milyar lira, 2 Nisan günü saat 17.00'ye kadar takas sistemine yansıyan veriyi işaret ediyor.

Aynı banka kredi kartı ve pos cihazı arasındaki işlemler ise bankaların kendi sistemleri üzerinden gerçekleşiyor ve BKM'ye anlık olarak yansımıyor. Bankaların kendi pos cihazları ve kartlarıyla gerçekleştirilen diğer işlemlerin miktarını da kapsayan toplam hacim verileri ise BKM verilerine sonraki günlerde dahil ediliyor.

Bankalararası Kart Merkezi'nin kullandığı Yurtiçi Takas ve Hesaplaşma (YTH) Sistemi'nin internet sitesinde de sistemin işleyişi şu şekilde anlatılıyor: "Bir katılımcının kartı ile farklı katılımcı POS veya ATM’sinden işlem yapılması durumunda, iki katılımcı arasında işlemin takas ve hesaplaşması sağlanır. YTH Sistemine katılımcılar tarafından kayıtlar gönderilmekte ve bu kayıtların günlük olarak takaslaşılması, çok taraflı netleştirilmesi ve mutabakatı (hesaplaşılması) sağlanmaktadır."

Bakan Bolat: "Sadece kartlı alışverişlerin yüzde 55'i BKM'den geçmektedir."

Ticaret Bakanı Ömer Bolat, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, konuyla ilgili açıklama yayınladı.

Bankalararası Kart Merkezinin (BKM) istatistiklerine değinen Bolat, 1 Nisan'da 14 milyar lira olan kart alışverişinin, 2 Nisan'da 28 milyar liraya yükseldiğini bildirdi. Bolat, 2 Nisan'da, 3-22 Mart dönemindeki günlük ortalamaların da üzerinde bir alışveriş yapıldığına dikkati çekerek "Kaldı ki sadece kartlı alışverişlerin yüzde 55'i BKM'den geçmektedir. Kartlı alışverişin geri kalan yüzde 45'i ise 5 gün içinde bankalar tarafından BKM ile paylaşılmaktadır. Bu sonuçlar göstermektedir ki halkımız, boykotçuları boykot etmiştir. Halkımız, ekonomisine, ticarete, esnafa, yerli ve milli markalara sahip çıkmıştır. Bu sonucu sağlayan aziz ve necip halkımıza, boykot çağrılarını esefle kınayan ve karşı çıkan iş dünyası kuruluşlarına ve yönetimlerine, hükümet ve millet olarak kenetlenerek gösterdiğimiz dayanışmaya katkıda bulunan herkese şükranlarımızı sunuyoruz." ifadelerini kullandı. Bakan Bolat ayrıca TRT Haber'de de yaptığı açıklamada bu verileri kamuoyuyla paylaştı. 

HARCAMALAR NASIL TAKİP EDİLİYOR?

Kredi veya banka kartıyla yapılan bir ödeme veya işlem, kartın ait olduğu bankanın kendi POS cihazında veya ATM'sinde gerçekleşmezse, bu işlem akışı Bankalararası Kart Merkezi üzerinden (BKM) gerçekleşir. 

BKM ne iş yapar?

BKM bankalar arasında gerçekleşen kartlı işlemlerin akışını yönlendirir ve işlemlerin gerçekleşmesine yönelik alt yapı sunar.

Kartlı ödeme verileri nasıl toplanıyor?

•⁠  ⁠Eğer bir kişi A bankasına ait kartı, A bankasının POS cihazı yerine başka bir bankanın POS cihazında kullanırsa, bu işlem akışı BKM üzerinden gerçekleşir anlık olarak sistemde veri akışına dahil olur.

• Ancak, kart ve POS cihazı aynı bankaya aitse, yani işlem bankanın kendi sisteminde gerçekleşmişse, bu işlemlere ilişkin veriler ilgili ay içersinde içi BKM’ye bildirilir.

Veriler nasıl raporlanıyor?

• Anlık olarak işlemler BKM sitemine yansız ve veri oluşur.
• Bankaların kendi sistemleri üzerin gerçekleştirdiği işlemler takip eden günlerde BKM'ye ulaşır.
• BKM ise kendi sistemi içerisnden oluşlan verilerle tüm bankalardan topladığı bilgileri konsolide edip, takip eden ayın içerisinde detaylı bir rapor hazırlar.

Özetle, farklı bankalar arasında POS ve ATM cihazlarında yapılan işlemler BKM üzerinden anlık akışı sağlanırken ve veriler anlık takip edilebilirken, bankaların kendi içindeki işlemler gecikmeli olarak BKM verilerine ilave olur.