در شمال افغانستان چه میگذرد؟
یک کارشناس ارشد در مرکز مطالعات ایرانی آنکارا گفت بازداشت نظامالدین قیصاری عضو ارشد حزب جنبش ملی-اسلامی افغانستان و انتقال او به کابل بدون ارائه دلیل قانعکننده باعث خشم ترکهای این کشور و تظاهرات گسترده آنها شده است.
استانبول/گزارش تحلیلی: رحیم الله فرزام/خبرگزاری آناتولی
رحیمالله فرزام، پژوهشگر حوزه ایران و بازیگران غیردولتی در خاورمیانه و کارشناس مسائل افغانستان در مرکز مطالعات ایرانی آنکارا «ایرام» طی گزارشی گفت: با توجه به اینکه هنوز دلیل قانعکنندهای برای بازداشت نظامالدین قیصاری از یاران نزدیک عبدالرشید دوستم ارائه نشده است، تُرکهای افغانستان این تصمیم را یک توطئه میدانند.
فرزام در این گزارش تحلیلی که برای خبرگزاری آناتولی ارسال شده همچنین اظهار داشته است:
«نظامالدین قیصاری، از فرماندهان ارشد نیروهای وابسته به ژنرال عبدالرشید دوستم در تاریخ 2 جولای در شهر فاریاب توسط کماندوهای ارتش افغانستان بازداشت شد. در جریان درگیری ناشی از این تصمیم، 4 محافظ قیصاری کشته و 3 تن دیگر زخمی شدند.
بازداشت و انتقال قیصاری به کابل بدون ارائه دلیل قانعکننده، درحالیکه وی نقش بسیار مهمی در مبارزه با طالبان ایفا میکرد، خشم مردم افغانستان را برانگیخته و موجب تظاهرات گسترده در مناطق مختلف شمال این شهر شده است.
اهالی فاریاب و شهرستان قیصار بهعنوان زادگاه او به خیابانها ریختند. این اعتراضات در مناطق دارای اکثریت ترکنشین مانند جوزجان، سرپل، مزارشریف، سمنگان، تخار و بدخشان گسترش یافت و مردم علیه رئيسجمهور افغانستان تظاهرات کردند.
چند روز پس از بازداشت قیصاری، تصاویر یورش نیروهای امنیتی به خانه وی و اعمال خشونت علیه محافظانش در رسانههای اجتماعی افغانستان منتشر شد. این امر خشم مردم این کشور را برانگیخته است.
چهار غیرنظامی در اثر تیراندازی پلیس کشته و 7 تن دیگر مصدوم شدهاند. بنا به اعلام نهاد ریاستجمهوری افغانستان، "او در یک نشست امنیتی کارکنان ارتش را به مرگ تهدید کرده است. به همین دلیل بازداشت شده و محاکمه وی ادامه دارد".
دولت افغانستان برای آرام کردن تظاهرات، نقیبالله فایق که ترکتبار است را بهعنوان والی جدید فاریاب گماشته است، ولی این اقدام نتوانسته خشم مردمی که سالهاست از قومگرایی رنج میبرند را فرونشاند. این تظاهرات ادامه دارد و روز به روز گسترش مییابد.
ژنرال دوستم معاون اول رئیسجمهور افغانستان که از حدود 1.5 سال پیش در ترکیه است، محمد محقق، رهبر حزب وحدت اسلامی و عطا محمدنور رئیس اجرایی حزب جمعیت اسلامی این کشور، بازداشت قیصاری را موجب ایجاد بحرانی بزرگ برای وطنشان دانسته خوانده در این زمینه هشدار دادهاند.
نظامالدین قیصاری کیست؟
شهرت و محبوبیت قیصاری 50 ساله از مبارزه وی با طالبان در ولایت فاریاب که اکثر مردم آن ترک هستند، نشات میگیرد. در پی افزایش حملات طالبان و ضعف ارتش افغانستان، او رهبری "نیروهای دفاع مردمی" را برعهده گرفت و موفقیت زیادی در این زمینه داشت. وی بهعنوان نماینده دوستم در این منطقه بارها از ضعف دولت در مبارزه با طالبان انتقاد کرده است.
-بازداشت قیصاری چه پیامی دارد؟
هنوز دلیل یا اتهام قانعکنندهای برای بازداشت او ارائه نشده است. در اطلاعیه رسمی اتهام وی، نقض جدی حقوق بشر، جنایت، توهین و تهدید نیروهای ارتش اعلام و بر دامه روند قانونی توسط مقامات ذیربط تاکید شده است. براساس اطلاعیه مذکور، عملیات بازداشت، سیاسی نبوده و در چارچوب مبارزه با گروههای مسلح که ارتباطی با دولت ندارند، انجام شده است.
با این وجود، به نظر میرسد بازداشت قیصاری دومین اقدام مهم جهت بر هم زدن رابطه دولت مرکزی با تُرکها در دوره اقتدار غنی باشد. سال گذشته نیز پس از اینکه ژنرال دوستم در اعتراض به اتهام اعمال شکنجه مجبور به ترک افغانستان شد، تظاهرات مشابهی در این کشور صورت گرفت.
ائتلاف تُرکهای افغانستان با دولت غنی که نقش مهمی در سر کار آمدن وی داشتند در پی رخداد به مرحله شکست نزدیک شده است. از نظر آنها، مسئله قیصاری همانند اتهامات دوستم یک توطئه است. اقدامات اخیر کابل به رهبری غنی نیز این ادعاها را تقویت میکند. دولت افغانستان در عملیات علیه گروههای مسلح در سایر مناطق تا این اندازه جدی نیست.
گروههای مسلح متعددی در مناطق مختلف افغانستان حضور دارند، اما تمرکز غنی بر یک قوم خاص ادعای «مبارزه دولت با گروههای مسلح غیرمجاز» را با تردید جدی مواجه میکند. استانداردهای دوگانه و تلاش فراوان برای غیرفعال کردن مخالفان با استفاده از ایده توطئه و اعمال فشار، بر بیطرفی غنی نسبت به غیرپشتونها سایه انداخته است.
سیاستهای جانبدارانه او و بازداشت های خودسرانه، باعث نارضایتی رهبران اقوام تُرک، تاجیک و هزاره شده است. آنها ماه آوریل گذشته در آنکارا «ائتلاف ملی برای نجات افغانستان» را تشکیل دادند. احتمالا این ائتلاف در انتخابات آتی نقش موثری خواهد داشت. وی قصد دارد با منزوی کردن مخالفان جدی خود، آنها را تضعیف و با سیاستهای سختگیرانه قومی-ملی تمام آرای پشتونها را از آن خود کند.
رابطه غنی با تُرکها بهعنوان بزرگترین متحد او در انتخابات گذشته مخدوش است. رابطه او با عبدالله، رئیس اجرایی دولت وحدت ملی افغانستان نیز بحرانی است. با استعفای اجباری عطا محمدنور که دارای نفوذ زیادی در میان تاجیکهاست، از ریاست ولایت بلخ و واحدی هزاره، از وزارت ارتباطات به جرم فساد مالی، جایگاه دولت وحدت ملی نزد این دو قوم تضعیف شده است.
محمداشرف غنی رئیسجمهور افغانستان علاوه بر موارد فوق، به علت اعمال سیاستهای جانبدارانه که باعث تحریک حساسیتهای قومی و تضعیف مشروعیت دولت در میان اقوام شده، مورد انتقاد قرار گرفته است».