استانبول/عبدالسلام سلیمی/خبرگزاری آناتولی

تهران طی دو سه روز گذشته شاهد حضور سیاستمدارانی مانند شیخ «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر، «انریکه مورا» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و «زبیگنیو رائو» وزیر امور خارجه لهستان برای دیدار و رایزنی با مقامات بلندپایه ایران؛ مانند آیت الله سیدعلی خامنه‌ای، سیدابراهیم رئیسی، حسین امیرعبداللهیان و علی باقری‌کنی بود.

در این زمینه، دکتر «فریدون مجلسی» دیپلمات باسابقه ایرانی و استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل در گفتگو با خبرگزاری آناتولی به بررسی «دلایل و نتایج ترافیک دیپلماسی در تهران» پرداخت که در ادامه مشروح بیانات ایشان می‌آید.

حضور امیر قطر، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزیر امورخارجه لهستان در تهران می‌تواند مقدمه‌ای برای برقراری مصالحه و آتش‌بس بین ایران و آمریکا و البته اسراییل باشد تا احتمالاً گشایشی در مسائل مربوط به جمهوری اسلامی پدید بیاورد.

دلیل دیگر، تبعات جنگ در اوکراین است. به ویژه وزیر امور خارجه لهستان که کشورش بیش از دیگران درگیر این رخداد جهانی است. به هرحال لهستانی‌ها به مردم اوکراین تعهدات فرهنگی و نژادی دارند. همچنین لهستان به مقصد نخستین و اصلی چند میلیون مهاجر اوکراینی تبدیل شده است.

موضوع انرژی را نیز نباید نادیده گرفت. لهستان مایل است مجال برای صادرات و عرضه نفت و گاز ایران به قاره اروپا فراهم شود تا از فشار روسیه‌ در حوزه انرژی بکاهد و یکی از اهرم‌های روس‌ها برای فشار به اروپایی‌ها برداشته شود.

درباره امیر قطر نیز باید گفت که این کشور میزبانی جام‌ جهانی فوتبال را برعهده دارد و برای اینکه بتواند سرمایه‌گذاری عظیمی را که برای این رویداد مهم انجام داده با موفقیت به پایان برساند، به دنبال ثبات و آرامش است. بنابراین می‌کوشد با مهار تندروهای حامی جمهوری اسلامی در عراق از گسترش التهاب در منطقه جلوگیری کند.

انریکه مورا و اتحادیه اروپا نیز علاوه بر اینکه نگران جنگ روسیه و اوکراین هستند، می‌خواهند با توسل به ابزار‌ قوی‌تری که در اختیار دارند، ایران را برای ورود به بازار انرژی ترغیب کنند. او همچنین سعی‌ خود را به کار خواهد گرفت تا ایران را به اتخاذ رویکردی منطقی در مناسبات بین‌المللی ‌تشویق کند.

نتایج و دستاوردهای سفر به تهران

بدون تردید، این رفت‌وآمدها و میانجی‌گری‌ها نمی‌تواند در راستای تحقق برجام موثر‌ باشد. حاصل میانجی‌گری‌‌ها ممکن است به تخفیف‌هایی برای ایران ختم شود، اما گره توافق برجام و مذاکرات وین به آسانی قابل گشایش نیست. در واقع آمریکا و اروپا به جز تهدید غیرمستقیم ابراز دیگری برای فشار بر ایران در اختیار ندارند.

بین اتحادیه اروپا و تروئیکای اروپایی و ایران رابطه‌ جدی باقی نمانده است که بتوانند تهران را تحت فشار قرار بدهند، اما آنها همچنان می‌توانند از ابزار ترغیب استفاده کنند تا شاید از طریق مبادله امتیاز با این کشور به هدف نهایی برسند.‌ در واقع، برای ایران فشار اصلی شرایط بحرانی اقتصادی است که شاید‌ حکومت این کشور را به نرمش وادار کند.

کارت مهم ایران، انرژی است، اما لوله‌کشی گاز بودجه کلانی نیاز دارد، چون باید از سرزمین‌های مختلفی بگذرد که خود درگیر مشکلاتی هستند و می‌توانند با بستن و گشودن شیر گاز بر فروشنده یا خریدار فشار وارد کنند. بنابراین به صلاح ایران نیست این راهکار را انتخاب کند.

صلاح ایران در این است که مانند قطر گاز را به‌صورت مایع دربیاورد و از طریق مخازن دریایی بزرگ کشتی‌های مخصوص آن را صادر کند. اتفاقاً وجود کارخانه‌های مایع‌سازی گاز مصلحت ایران است. جمهوری اسلامی باید متوجه شود که آرامش در منطقه بیش از همه به نفع خود ایران است، چون در این حالت می‌تواند به جامعه بین‌المللی برگردد و به تجارت خارجی بپردازد.

البته بعید می‌دانم حضور میانجی‌گران مذکور در تهران، آخرین فرصت برای ایران باشد. این تحرکات دیپلماتیک فرصت مناسبی است و بیش از اینکه حامل تهدید آمریکا و اروپا باشند، نشانه ادامه رایزنی‌ها برای نجات برجام محسوب می‌شود و نشان می‌دهد که هنوز تمایلی برای رفع تنش وجود دارد. اختلافات داخلی و فشارهای خارجی باعث شده است تا اوضاع اجتماعی و اقتصادی بحرانی شود و یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان امروز گرسنه بماند. این دیدارها هم بخشی از ابزار لازم برای توافق خواهد بود‌ تا شاید ایران به عرصه بین‌المللی برگردد.